ประวัติศาสตร์ชุมชนที่น่ารู้

ชุมชนศิรินทร์และเพื่อน เป็นชุมชนที่เกิดจากการรวมตัวกันของผู้ที่ได้รับความเดือดร้อนจากการถูกไล่รื้อ ซึ่งมาจาก 4 เขต เพื่อแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนเรื่องที่อยู่อาศัย จึงได้ขอจัดตั้งขึ้นเป็นชุมชนใหม่ ชื่อ ชุมชนศิรินทร์และเพื่อน ซึ่งมีความหลากหลายของผู้อยู่อาศัยในชุมชน ทั้งอาชีพและความเป็นอยู่ ต่อมาได้มีการร่วมกันพัฒนาชุมชนอย่างต่อเนื่องจนกลายเป็นชุมชนต้นแบบด้าน “สุขภาวะ” โดย อสส. ที่ชื่อ ชนิสรา ละอองดี เป็นผู้หนึ่งที่มีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนชุมชนในทุกๆ ด้าน

อะไรคือ….แรงบันดาลใจในการเป็น อสม.

เนื่องจากเป็นชุมชนเกิดใหม่ ซึ่งมีความแตกต่าง และหลากหลายของคนในชุมชน จึงได้เกิดผู้นำลุกขึ้นมา เพื่อแก้ปัญหาที่มีอยู่ในชุมชน รวมคน รวมใจ พัฒนาชุมชน เพื่อให้เป็นชุมชนที่น่าอยู่สำหรับทุกคน สืบทอดเจตนารมณ์จนถึง อสส.ชนิสรา ละอองดีและผองเพื่อน อสส. ซึ่งเป็นกลุ่มบุคคลที่มีจิตอาสาเป็นต้นทุนมีความมุ่งมั่น ตั้งใจ และพร้อมเสียสละความสุขและประโยชน์ส่วนตัว เพื่อชุมชนโดยส่วนรวม เพื่อพ่อ แม่ ลูกหลาน ญาติสนิทมิตรสหาย และเพื่อนบ้าน

ผลที่ได้จากการลงมือ ลงแรง ลงใจ

• ในด้านเศรษฐกิจ มีการจัดตั้งกองทุนสวัสดิการ/สหกรณ์เคหสถานศิรินทร์และเพื่อน ดำเนินการในรูปแบบกองทุนชุมชนที่ดำเนินธุรกรรมทางการเงินอย่างครบวงจร รวมทั้งมีการจัดตั้งกองทุนเพื่อสาธารณประโยชน์ของคนในชุมชน ให้ความช่วยเหลือสมาชิกในกรณีฉุกเฉิน ทั้งนี้ ยังได้จัดให้มีการรวมกลุ่มสตรีในชุมชน และจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชน เพื่อส่งเสริมการประกอบอาชีพและรายได้ของคนในชุมชนอีกด้วย
• ด้านสังคม ได้ร่วมแก้ไขปัญหาสังคมต่างๆ เช่น การเฝ้าระวัง ป้องกัน และแก้ไขปัญหายาเสพติดในชุมชน และการเข้าถึงสิทธิขั้นพื้นฐาน บริการต่างๆ ของภาครัฐ การจ้างงานผู้พิการในชุมชน เป็นต้น
• ด้านสุขภาพอนามัย เป็นแกนนำในการร่วมดูแลสุขภาพของคนในชุมชนทุกกลุ่มวัย ตั้งแต่เด็กจนถึงผู้สูงอายุ ตั้งแต่เกิดจนตาย จากวัยรุ่นจนเป็นหนุ่มสาว แต่งงานมีครอบครัว ดูแลสตรีตั้งครรภ์ จนกระทั่งคลอดบุตรทารก ดูแลแม่หลังคลอดเป็นพ่อแม่คนที่สองของเด็กทารกจนเติบใหญ่เป็นเด็กเล็ก เด็กโต เป็นเยาวชน เติบโตเป็นผู้ใหญ่ในวัยแรงงาน วัยกลางคน ผู้สูงอายุ จนกระทั่งสิ้นอายุขัย จากไปอย่างมีศักดิ์ศรี โดยมีคุณภาพชีวิตที่ดีในช่วงชีวิตที่อยู่ดูแลผู้คนในชุมชนทั้งระดับปัจเจกบุคคล ครอบครัวและชุมชน โดยมีการจัดระบบการดูแลสุขภาพของชุมชนด้วยการใช้ระบบสารสนเทศ และเทคโนโลยีแอปพลิเคชันเกี่ยวกับการป้องกันการพลัดตกหกล้มของผู้สูงอายุที่บ้านและดูแลร่วมกับเครือข่ายต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง
• ด้านสิ่งแวดล้อม มีการจัดสภาพแวดล้อมในชุมชน โดยใช้หลัก 3 R ได้แก่ Reduce Reuse Recycle เพื่อการจัดการขยะในครัวเรือน การคัดแยกขยะเพื่อสร้างรายได้ในครัวเรือนการจัดการน้ำในชุมชนและคูคลองรอบชุมชน การปรับภูมิทัศน์ เพื่อสร้างพื้นที่สำหรับการออกกำลังกายของคนในชุมชน และการจัดการปัญหาฝุ่น PM 2.5

เครือข่ายการทำงาน….เพื่อนที่ดี

ในการทำงานชุมชน ไม่มีใครสามารถทำงานฉายเดี่ยวลุยไปข้างหน้าคนเดียวได้ ถึงแม้จะทำได้ สักพักก็หมดแรงและท้อถอยในที่สุด อาสาสมัครสาธารณสุขก็เช่นเดียวกันไม่สามารถทำงานเพื่อขับเคลื่อนและแก้ปัญหาสาธารณสุขของชุมชนเพียงกลุ่มเดียวได้ โดยเฉพาะในยุคสมัยปัจจุบันที่ปัญหามีความซับซ้อน ไม่ใช่ปัญหาเชิงเดี่ยวเหมือนสมัยอดีตที่ผ่านมา ประเด็นเรื่องสุขภาพ ไปเกี่ยวโยงกับเรื่องปากท้อง การทำมาหากิน ปัญหาครอบครัว ปัญหาสังคม ปัญหาสิ่งแวดล้อม และปัญหาอื่นๆ ฉะนั้น การทำงานของอาสาสมัครสาธารณสุขโดยเฉพาะในเขตเมืองหลวงกรุงเทพมหานคร จึงต้องประสานเชื่อมโยงอย่างรอบด้านกับหน่วยงานทั้งภายในและภายนอกชุมชนทั้งภาครัฐ กรุงเทพมหานครเอง ภาคเอกชน และภาคประชาสังคมที่เกี่ยวข้อง

ชุมชนศิรินทร์และเพื่อน จึงเป็นชุมชนต้นแบบเชิงประจักษ์ชุมชนหนึ่ง ที่ซึ่งพิสูจน์ให้เราเห็นการประสานเชื่อมโยงกับภาคีเครือข่ายต่างๆ ดึงศักยภาพของคนในชุมชนและทรัพยากรคน เงิน ของ ของเครือข่าย มาเป็นปัจจัยสำคัญในการพัฒนาชุมชนจนกลายเป็น “ชุมชนต้นแบบด้านสุขภาวะ ในเขตภาษีเจริญ”

ความสำเร็จและความภาคภูมิใจที่สัมผัสได้

อสม.ชนิสรา ละอองดี เป็นแกนนำในการพัฒนาชุมชนศิรินทร์และเพื่อน จากชุมชนติดคลอง จนมาเป็นชุมชนต้นแบบในการจัดการพื้นที่สุขภาวะ การดูแลสุขภาพอนามัย เศรษฐกิจ สังคม และการจัดการสิ่งแวดล้อม จัดทำโครงการขยะแปลงร่างสร้างพื้นที่สุขภาวะ และสร้างนวัตกรรม “ขยะแปลงร่าง” จากขยะรีไซเคิล ส่งเสริมความรู้เรื่องการจัดการขยะในครัวเรือน การจัดการน้ำในชุมชนและคลองรอบชุมชน

สร้างพื้นที่สุขภาวะชุมชนศิรินทร์และเพื่อน พัฒนาพื้นที่สร้างสรรค์เพื่อสุขภาวะ (Healthy Space) : กรณีนำร่อง พื้นที่บริบทเมือง เขตภาษีเจริญ กรุงเทพมหานคร โดยคณะทำงานและสมาชิกในพื้นที่ ร่วมกันสำรวจข้อมูลปริมาณขยะ ประเภทขยะ และความเดือดร้อนที่เกิดจากการทิ้งขยะของชุมชนที่ไม่มีการคัดแยก ทั้งก่อนเริ่มและหลังเสร็จสิ้นโครงการ เพื่อนำมาวิเคราะห์ถึงสาเหตุและผลกระทบที่เกิดขึ้น แล้้วมีการดำเนินการโดยใช้หลัก 3 R (Reduce, Reuse, Recycle) จัดการสภาพแวดล้อมของชุมชน ได้แก่

• Reduce (คิดก่อนใช้) รณรงค์การใช้ถุงผ้าแทนถุงพลาสติก ลดการใช้โฟมบรรจุอาหาร เลือกใช้บรรจุภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม
• Reuse รณรงค์การใช้กระดาษ 2 หน้า เสื้อผ้าเก่านำไปบริจาค เลือกใช้ภาชนะที่ใช้ซ้ำได้
• Recycle แปรรูปวัสดุเหลือใช้ สร้างรายได้ให้กับชุมชน ขยะอินทรีย์นำกลับมาใช้ประโยชน์

นำจักรยานเก่ามาดัดแปลงเป็นอุปกรณ์ออกกำลังกาย “จักรยานเพื่อสุขภาพ” อีกทั้งยังเป็นแกนนำจัดมหกรรมขยะ Recycle ในชุมชนขึ้นมา เพื่อสร้างรายได้และปลูกฝังคนในชุมชนให้ร่วมกันดูแลรักษาสิ่งแวดล้อม และจัดประกวดสิ่งประดิษฐ์จากวัสดุ Recycle รวมทั้งการสร้างระบบการดูแลผู้สูงอายุ ให้เหมาะสมกับการรองรับสังคมผู้สูงอายุ และวางระบบดูแลสุขภาพชุมชนด้วยการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศภูมิศาสตร์ (Geographic Information System-GIS) ทำให้ทราบพิกัดของผู้สูงอายุและผู้ป่วยเรื้อรัง ติดบ้านติดเตียงในชุมชน และสามารถเข้าถึงบริการสาธารณสุขได้อย่างรวดเร็ว ทันต่อสถานการณ์อาการเจ็บป่วยที่ต้องได้รับการดูแล

อสส.ชนิสรา มีการใช้ระบบการบริหารจัดการชุมชนที่มีประสิทธิภาพสูง โดยบริหารด้วย 2 รูปแบบ คือ 1) บริหารจัดการด้านการเงินด้วยระบบสหกรณ์ มีเงินเพื่อสาธารณประโยชน์ของชุมชน จนได้รับคำชื่นชมจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และมีกองทุนของชุมชนที่ดำเนินธุรกรรมทางการเงินครบวงจร (รับฝากและให้กู้ยืม) 2) บริหารความสัมพันธ์ของสมาชิกด้วยการจดทะเบียนเป็นชุมชนอย่างเป็นทางการ ทำให้ได้รับการสนับสนุนดูแลจากหน่วยงาน ภาคส่วนต่างๆ อย่างต่อเนื่อง ทั้ง 2 ระบบมีโครงสร้าง กลไก กรรมการที่ชัดเจน มีการกำหนดเป้าหมายและแผนการทำงาน ยึดหลักประชาธิปไตย ความซื่อสัตย์ โปร่งใส และหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

ขวากหนามที่พบ

เนื่องด้วย ชุมชนศิรินทร์และเพื่อนเป็นชุมชนใหม่ ที่เกิดการรวมกลุ่มของคนที่ได้รับความเดือดร้อนจากการไล่ที่ ตามที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น จึงมีความหลากหลายของผู้คนในแต่ละครอบครัว แตกต่างกันทั้งอาชีพ วิถีการดำเนินชีวิตและความเป็นอยู่ กว่าจะรวมตัว รวมคน รวมใจของคนในชุมชน ให้เป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันมีความรัก ความเอื้ออาทร ความสมัครสมานสามัคคีขึ้นมาได้จึงไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องอาศัยผู้นำและผู้ตามที่มีความเสียสละ มีจิตอาสา แล้วค่อยๆ ขยายผลความดีไปสู่วงกว้างจนถึงปัจจุบันที่สมาชิกในชุมชนทุกคนได้ชื่นชมดอกผลแห่งความสุขร่วมกัน

ปัจจัยและหุ้นส่วนความสำเร็จ

ได้แก่ การมีผู้นำที่ดีทั้งที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการการยอมรับผู้นำ การเป็นผู้ตามที่ดีของคนในชุมชน ความเสียสละและความมีจิตอาสาของอาสาสมัครสาธารณสุขและจิตอาสาในรูปแบบอื่นๆ ทั้งที่เป็นแกนนำ กลุ่มทางสังคมต่างๆ และผู้นำที่ไม่เป็นทางการ และการให้ความร่วมมือและเอาใจใส่ของภาคีเครือข่ายต่างๆ ทั้งภายในและภายนอกชุมชน ทำให้เกิดกิจกรรมการพัฒนาชุมชนอย่างต่อเนื่องแบบองค์รวม ทั้งด้านการดูแลสุขภาพ ปากท้อง เศรษฐกิจ สังคม นำไปสู่คุณภาพชีวิตที่ดีของทุกคนทุกกลุ่มวัยในชุมชน สิ่งที่ท้าทายชุมชนในอนาคตก็คือทำอย่างไรให้เกิดความต่อเนื่องและยั่งยืน เกิดการต่อยอด ขยายผล จากรุ่นสู่รุ่น จากชุมชนศิรินทร์และเพื่อน ไปสู่ชุมชนใกล้เคียง

ดอกผล…..ความสุขที่ได้รับร่วมกัน

ผลที่เกิดขึ้นจากการพัฒนาชุมชน ของแกนนำและสมาชิกในชุมชน รวมทั้งภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง ทำให้คนในชุมชนมีความสุข มีสุขภาพที่ดี อยู่ดีกินดี กินอิ่มนอนอุ่นมีความรัก ความเอื้ออาทร ความสามัคคี เกิดระบบการดูแลสุขภาพของชุมชน โดยชุมชนเพื่อชุมชน นำไปสู่การเป็นชุมชนพึ่งตนเองได้

นอกจากนี้ อสส.ชนิสรา ละอองดี ได้ร่วมกับผู้นำชุมชนและกลุ่มแกนนำต่างๆ ตั้งเป้าหมายในการพัฒนาชุมชนอย่างต่อเนื่อง เรื่องสุขภาพ มีการพัฒนาและใช้แพลตฟอร์มในการดูแลส่งเสริมสุขภาพ และป้องกันโรค โดยใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (Geographic Information System : GIS) ใช้ในการเฝ้าระวังความเสี่ยงของกลุ่มเปราะบาง ผู้สูงอายุ และกลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรัง มีการดำเนินการเรื่องธนาคารเวลาสำหรับทุกกลุ่มวัยในชุมชน มีการขับเคลื่อนงานสร้างเสริมสุขภาวะ เป็นกลไกหน่วยจัดการ ระดับเขตภาษีเจริญ (Node) การจัดการสิ่งแวดล้อมในเรื่องการจัดการขยะต้นทาง และเพิ่มพื้นที่สีเขียว (พืชผักปลอดสารพิษที่ใช้รับประทานได้) รวมไปถึงการดำเนินงานขับเคลื่อนเศรษฐกิจชุมชน ร่วมกันผลักดันให้เกิดตลาดชุมชนออนไลน์ เพื่อแก้ไขปัญหาปากท้อง และสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีของคนในชุมชน โดยนำเทคโนโลยีในยุคปัจจุบันมาใช้ให้เกิดประโยชน์ มุ่งสู่เป้าหมายของชุมชนที่ตั้งไว้คือ เป็นชุมชนเข้มแข็ง พึ่งตนเองได้ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ตอบโจทย์คำว่า “ระบบสุขภาพของชุมชน โดยชุมชน เพื่อชุมชน”