กองสนับสนุนสุขภาพภาคประชาชน กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ

ศสมช. บ้านสร้างแป้น

“สร้างสุข สร้างสุขภาพ สร้างรายได้”

ปิยะณัฐ นามชู*

*นักวิชาการสาธารณสุขปฏิบัติการ กองสนับสนุนสุขภาพภาคประชาชน กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ

สร้างสุขภาพ

“การมีสุขภาพดี” เป็นสิ่งที่เราทุกคนปรารถนา เมื่อเจ็บป่วยก็ควรได้รับบริการหรือการดูแลรักษาอย่างทันท่วงที และมีคุณภาพ แต่ในบางพื้นที่ชุมชนยังคงห่างไกลจากโรงพยาบาล ห่างไกลหมอ จำต้องตื่นแต่เช้าตรู่เพื่อเตรียมเดินทางเข้าไปในตัวอำเภอ หรือจังหวัด เพื่อไปตรวจร่างกายและรับการรักษา ซึ่งการไปรับบริการหนึ่งครั้งมีค่าใช้จ่ายและต้องใช้เวลาทั้งวัน

อสม. ทองคำ ได้ทราบปัญหานี้จากทั้งในชุมชนรวมถึงครอบครัวของตนเอง จึงมีความตั้งใจจะจัดตั้งศูนย์ ศสมช. ขึ้นในชุมชน และทำหน้าที่ อสม. ในการเพื่อเผยแพร่ความรู้ให้กับ อสม. ท่านอื่น และผู้คนในชุมชนในเรื่องการดูแลสุขภาพ โดยอาศัยหลักการงาน “อสม. ผู้นำแห่งความสุข สร้างสุข สร้างสุขภาพ สร้างรายได้” โดยหวังไว้ว่าเมื่อสร้าง ศสมช. ในชุมชนแล้วจะสามารถดูแลสุขภาพตนเอง คนในครอบครัว อีกทั้งชุมชนสามารถพึ่งพาตนเองได้แบบยั่งยืน

สถานที่ที่ทุกคนในชุมชนพร้อมสนับสนุน

ศสมช. แห่งนี้ได้รับงบประมาณสนับสนุนจากคนในชุมชน ชมรมผู้สูงอายุ อสม. หมู่ที่ 6 กองทุนร้านค้าชุมชน และกองทุนหมู่บ้าน โดย อสม. ทองคำ ได้เสนอในที่ประชุมของหมู่บ้าน เมื่อเดือนธันวาคม 2559 โดยในช่วงแรกใช้ชื่อว่า “ศูนย์ปฏิบัติงาน อสม.” ต่อมาในปี 2561 จึงมีการปรับปรุง มีการจัดหาวัสดุอุปกรณ์ในการทำงาน และที่สำคัญได้รับการสนับสนุนจาก รพ.สต.สงยาง จึงเปลี่ยนชื่อเป็น “ศูนย์สาธารณสุขมูลฐานชุมชน (ศสมช.) บ้านสร้างแป้นหมู่ที่ 6” มาจนถึงปัจจุบัน ซึ่ง ศสมช. บ้านสร้างแป้น จะมี อสม. คอยหมุนเวียนมาให้บริการวันละ 2 คน ตั้งแต่วันจันทร์ – ศุกร์ มีให้บริการครอบคลุม ทั้งด้านการส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรค การรักษาพยาบาลเบื้องต้น และการฟื้นฟูสุขภาพ ครบทั้ง 14 องค์ประกอบ ยกตัวอย่างเช่น กิจกรรมการประเมินภาวะโภชนาการเด็ก 0-5 ปี บริการคัดกรองและติดตามผู้ป่วยเบาหวานทุกเดือน ใช้เป็นสถานที่ในการบริการวัคซีนให้กับคนในชุมชน พร้อมตรวจสุขภาพเชิงรุกปีละครั้ง เป็นศูนย์คัดกรองยาเสพติดของหมู่บ้าน และที่สำคัญคือเป็นสถานที่ทำงานของ อสม. ในการพูดคุย/วางแผนแก้ไขปัญหาสุขภาพในชุมชน โดยได้รับการสนับสนุนจาก รพ.สต.สงยาง ทำให้การรับบริการสุขภาพของคนบ้านสงยางสามารถเชื่อมประสานกับการบริการของภาครัฐได้อย่างไร้รอยต่อ

อสม. คู่จิ้น กินยาให้เป็นยา

จากการสำรวจปัญหาสุขภาพ พบว่า ผู้ป่วยเรื้อรังเพิ่มจำนวนมากขึ้น และผู้ป่วยกลุ่มที่จะต้องไปรับยาที่ รพ.สต. บ่อยที่สุด คือกลุ่มผู้ป่วยโรคเบาหวาน อสม. ทองคำ จึงได้คิดค้นนวัตกรรม “อสม. คู่จิ้น ตรวจเบาหวาน” คือการให้ อสม. จับคู่ เจาะน้ำตาลที่ปลายนิ้วกับผู้ป่วยในชุมชนที่ ศสมช. ทุกเดือน และยังใช้เป็นศูนย์กระจายการรับยาของผู้ป่วยเรื้อรัง รวมทั้งออกบริการ และจัดส่งยาถึงที่บ้านในรายที่ไม่สามารถเดินทางมาได้

นอกจากปัญหาของการมารับบริการของผู้ป่วยแล้วอีกหนึ่งปัญหาที่ อสม. ทองคำ มองเห็นคือการหลงลืมกินยา เนื่องจากผู้ป่วยส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุ ทำให้การกินยาไม่สม่ำเสมอ ส่งผลต่อการรักษาที่ไม่ต่อเนื่อง จึงเกิดนวัตกรรม “ปฏิทินกำกับการกินยา” ในกลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรัง วัณโรค และกลุ่มผู้ป่วยจิตเวช โดยใช้ผ้าที่เหลือใช้เย็บเป็นช่อง เขียนด้วยปากกาเคมีระบุวันที่ และนำยามาบรรจุถุงติดตามวัน ช่วยเตือนผู้ป่วยให้กินยาได้อย่างต่อเนื่องตามที่แพทย์สั่ง ทำให้เห็นผล

สร้างสุข : ที่สุดของความภูมิใจ คือ “การได้ให้ชีวิต”

จากประสบการณ์ในการทำหน้าที่ อสม. ตลอด 16 ปี อสม. ทองคำมีความประทับใจ และรู้สึกภาคภูมิใจในทุกสิ่งที่ได้มอบให้กับคนในชุมชน แต่สิ่งที่ทำให้อสม. รู้สึกประทับใจมากที่สุดคือ การได้ช่วยน้องปอยฝ้าย ซึ่งเป็นผู้พิการด้านการได้ยิน พูดไม่ชัดอันเนื่องมาจากการใช้สารเสพติด ทำให้ผู้ที่ดูแลน้องต้องขังไว้ในบ้าน ไม่กินข้าว กินยา อสม. ทองคำ จึงอาสาเข้าไปช่วยพร้อมกับผู้นำในชุมชน โดยใช้การพูดคุย และมีอาหารเป็นสื่อกลางที่ว่า “กล่องข้าวน้อย ร้อยใจน้องปอยฝ้าย” จนปัจจุบันน้องปอยฝ้ายอาการดีขึ้นมาก เสมือนชีวิตใหม่ที่กำลังเริ่มขึ้น เกิดรอยยิ้มของผู้ป่วยและญาติ ทำให้ อสม. ทองคำรู้จักและเห็นคุณค่าของการช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์

สร้างรายได้

นอกจากเรื่องสุขภาพ อสม. ทองคำ ยังให้ความสำคัญเรื่องความเป็นอยู่ที่ดีของคนในชุมชน โดยเฉพาะในกลุ่มเยาวชน จึงเป็นแกนนำจัดตั้งวงหมอลำ “ทองคำ แดนซ์” และตั้งค่ายมวย “เพชรทองคำ” ขึ้น เกิดอาชีพและรายได้ในชุมชน อีกทั้งยังก่อตั้งธนาคารขยะชุมชน ด้วยการออมเงินในสมุดบัญชี เป็นสวัสดิการจัดการศพ “ขยะทองคำ” ซึ่งเงินจากการขายขยะบางส่วนได้ถูกนำมาใช้ใน ศสมช. ด้านต่าง ๆ อีกด้วย จากการทำงานด้านการจัดการสิ่งแวดล้อมที่เห็นเป็นรูปธรรมของทีม อสม. ผู้นำชุมชน และประชาชนของตำบลสงยาง จนมีโอกาสเข้าร่วมเวทีการประกวด “รางวัลการจัดการขยะมูลฝอยชุมชน (จังหวัดสะอาด)” ระดับประเทศประจำปี 2563 และ 2565 (จังหวัดขนาดเล็ก)

ด้วยความทุ่มเทเหล่านี้ ทำให้ผู้คนในบ้านสร้างแป้นได้รับความสุข ทั้งสุขภาพ และคุณภาพชีวิตที่ดี…เสมอมา…

“ศูนย์ ศสมช เฮานี้มีดีตั้งหลายอย่าง

เป็นศูนย์ควบคุมโรคเอดส์ จิตเวชกะนำเบิ่ง

เป็นฮอดศูนย์คัดกรองโควิด ยาเสพติด

ขยั้งพิชิตเบาหวาน ความดันพร้อม

กลุ่มเปราะบาง ผู้พิการกะต้อง นำเบิ่งนำแยง

นอกจากนั้น ยังได้ส่งเสริม ภูมิคุ้มกันให้เด็กต่อ

ขยายต่อไปงานหยั่ง ศสมช. ในตำบล

ขอให้ อสม. เฮานี้สามัคคีสานต่อ ให้ชุมชนได้ย่อง

ว่าเฮานั่นแม่นดีหลาย อสม. เอ๊๊ย อสม. เอย”