ชื่อเจ้าของผลงาน : นายจตุรงค์ ลิ่มดิลกธรรม

ประเภทนวัตกรรม : นวัตกรรมกระบวนการ (Process innovation)

สาขาที่ประกวด : วิทยาศาสตร์การแพทย์ชุมชน

จังหวัด : สงขลา

อสม.ดีเด่นระดับ   ชาติ

ที่มาและความสำคัญของการสร้างนวัตกรรม

           ตำบลพะตงที่ราบเชิงเขาผสมผสานกับที่ราบลุ่มบางส่วน มีลำคลองสายเล็กไหลผ่าน ซึ่งช่วยในการเกษตรและ เป็นแหล่งน้ำ สำคัญ ของพื้นที่ พื้นที่ส่วนใหญ่ใช้ในการเกษตรกรรม เช่น การปลูกยางพารา ปาลม์ น้ำมัน และไม้ผลต่าง ๆ
มีการพัฒนาเป็น เขตชุมชน และนิคมอุตสาหกรรมบางส่วน เช่น นิคมอุตสาหกรรมพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ มีโครงสร้าง พื้นฐานที่ดีเช่น ถนนสายหลัก และโครงการพัฒนาที่เกี่ยวข้องกับ เศรษฐกิจ ลักษณะการตั้งถิ่นฐาน มีลักษณะเป็นชุมชน
กึ่งเมืองกึ่งชนบท มีทั้งหมู่บ้านดั้งเดิมและโครงการจัดสรรความหนาแน่นของประชากรปานกลางถึงค่อนข้างสูงในบาง หมู่บ้านที่อยู่ใกล้เขตเมืองหาดใหญ่ อาณาเขตติดต่อ ติดกับตำบลบ้านพรุ และตำบลในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ ทิศใต้ และทิศตะวันออกติดกับพื้นที่ภูเขาและป่าธรรมชาติซึ่งอาจมีจุดเชื่อมต่อกับตำบลอำเภอสะเดาหรือควนเนียง

               จากการร่วมทำประชาคม พบ 5 ปัญหาหลัก ดังนี้ 1. โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง 2. โรคมะเร็ง
3. กลุ่มเปราะบาง (ผู้สูงอายุ, ผู้พิการ,ผู้ป่วยติดเตียง) 4. ปัญหาผลิตภัณฑ์สุขภาพ 5. ยาเสพติด

ผลการจัดลำดับปัญหาในเวทีประชาคมสุขภาพระดับหมู่บ้าน และภาพรวมของตำบล พบว่า ปัญหาสุขภาพที่เป็นปัญหา
ในพื้นที่ในลำดับที่1 – 5 สิ่งที่เป็นปัญหาอันดับ 1 คือโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ที่เป็นปัญหาอันดับ 2 คือ โรคมะเร็ง ปัญหาอันดับ 3 คือกลุ่มเปราะบาง (ผู้สูงอายุ, ผู้พิการ,ผู้ป่วยติดเตียง) ปัญหาอันดับ 4 คือ ปัญหาผลิตภัณฑ์สุขภาพ ปัญหาอันดับที่ 5 คือ ปัญหายาเสพติด

กลุ่มผู้ป่วยเรื้อรัง (โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง) นอกจากมีการติดตามเรื่องการรับประทานยาอย่างต่อเนื่อง ของผู้ป่วยแล้วยังติดตาม เรื่องการใช้ผลิตภัณฑ์เสริม เช่น ยาสมุนไพร ยาลูกกลอน หากมีการใช้ยานอกเหนือจากแพทย์ สั่งต้องนำยาสมุนไพร หรือยาลูกกลอนมาตรวจกับศูนย์แจ้งเตือนภัยฯก่อน รวมถึงอสม.นักวิทย์สาามารถสืบคน้ขอ้มูล ได้จากกรมวิทย์ with you ก่อนที่จะนำผลิตภัณฑ์มาตรวจด้วย test kit

กลุ่มโรคมะเร็ง พบว่ามีผู้ป่วยด้วยโรคมะเร็งเพิ่มขึ้น แม้ว่าสาเหตุของโรคมะเร็งจะมีหลากหลาย แต่การตรวจ
พบและรักษาในระยะเริ่มสามารถช่วยเพิ่มโอกาสในการหายขาดหรือควบคุมการเจริญเติบโตของมะเร็งได้ดีขึ้น การใช้ชุดทดสอบเบื้องต้น ในการคัดกรองโรคเป็นตัวเลือกที่ดีสำหรับกลุ่มเสี่ยง เพื่อให้การคัดกรองที่รวดเร็ว และรักษาทันเวลา

กลุ่มเปราะบาง (ผู้สูงอายุ, ผู้พิการ,และผู้ป่วยติดเตียง) มีการติดตามเยี่ยมบ้านโดย อสม.ประจำบ้าน และมีการ รายงานไปยัง นักสุขภาพครอบครัว (นสค.) เพื่อลงพื้นที่ร่วมกัน เช่น การคัดกรอง ADL หรือกิจวัตรประจำวันเพื่อช่วยเหลือกลุ่มนี้ในเรื่องการเบิกงบประมาณจากกองทุน LTC อาทิเช่น การเบิกแพมเพิร์ด แผ่นรองนม เป็นต้น นอกจากนี้กลุ่มเหล่านี้
อสม.ยังช่วยในเรื่องการติดตาม ผู้ที่ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้หรือผู้พิการให้ได้รับการขึ้นทะเบียนได้โดยการประสานงานกับเจ้าหน้าที่สาธารณสุขในการลงประเมิน ADL ประสานกองสวัสดิการในเรื่องการยื่นเอกสารรับเบี้ยยังชีพผู้พิการ
และผู้สูงอายุที่ป่วยติดเตียง และมีค่า ADL น้อยกว่า 4 สามารถขึ้นทะเบียนเป็นผู้พิการทางการเคลื่อนไหวได้โดยผู้ป่วย
จะได้รับเบี้ยยังชีพ เดือนละ 800 บาท ด้วย กลุ่มนี้อสม.นักวิทย์เฝ้าระวังเรื่องการใช้ผลิตภัณฑ์เสริม เช่น ยาสมุนไพร
ยาลูกกลอน หากมีการใช้ยานอกเหนือจากแพทย์สั่งต้องนำยาสมุนไพร หรือยาลูกกลอนมาตรวจกับศูนย์แจ้งเตือนภัยฯก่อน รวมถึง อสม.นักวิทย์สามารถสืบค้น ข้อมูลได้จากกรมวิทย์ with you ก่อนที่จะนำผลิตภัณฑ์มาตรวจด้วย test kit

ปัญหาผลิตภัณฑ์สุขภาพ การใช้ผลิตภัณฑ์สุขภาพที่ไม่ปลอดภัย พบเป็นปัญหาหลัก 3 ส่วนคือ การกิน (ผลิตภัณฑ์สุขภาพที่ไม่ปลอดภัย, การเข้าถึงผลิตภัณฑ์ง่าย, ผักผลไม้มีสารเคมี, วัตถุดิบที่ปรุงอาหาร มีสารปนเปื้อน
และอาหารจานด่วนบรรจุกล่องโฟม) การอยู่(การอ่านฉลากไม่เป็น, การเข้าถึงออนไลน์ได้ง่าย, ทั้งส่วนของออนไลน์ และในตลาด) และความรู้(ทัศนคติส่วนบุคคลในการเลือกซื้อสินค้า, การเฝ้าระวังน้อยขาดความรู้)

ปัญหายาเสพติด จากปัญหาผู้ป่วยจิตเวชจากการใช้ยาเสพติดในพื้นที่จำนวนมากการบำบัดยาเสพติดให้ผู้ใช้ยาเสพติดจึงเป็นทางออกในการช่วยให้ผู้ใช้ยาเสพติดไม่ป่วยด้วยโรคจิตเวชได้ ดังนั้นในพื้นที่จึงมี อสม.นักวิทย์ ในการใช้ชุด test kit ร่วมกับเจ้าหน้าที่มีส่วนร่วมดำเนินการเป็นบัดดี้ 4 สหาย โดยเป็นสหายที่ 1 ร่วมสอดส่องผู้ติดยาเสพติดสถานการณ์ในพื้นที่

จากสภาพพื้นที่ส่งผลให้ปัญหาการใช้ผลิตภัณฑ์สุขภาพที่ไม่ปลอดภัย มีแนวโน้มสูงขึ้น ประกอบกับเสียงสะท้อนจากโรงเรียนมัธยม โรงงานอุตสาหกรรม พบปัญหาการใช้เครื่องสำอางที่ไม่ปลอดภัย ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ การใช้ยาสมุนไพรประเภทยาลูกกลอนของผู้สูงอายุที่วางขายในตลาดนัด รถเร่ ซึ่งอาจมีสารสเตียรอยด์และส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนในระยะยาว ความเจริญทางเทคโนโลยีที่ประชาชนสามารถเข้าถึง ผลิตภัณฑ์สุขภาพได้หลากหลายช่องทาง เช่น Facebook, Application Line และIG จึงพัฒนานวัตกรรม“พิพิธภัณฑ์แจ้งเตือนภัย กรมวิทย์พูดได้ ณ ตลาดทุ่งลุง”

เพื่อส่งเสริมการรับรู้และสร้างความตระหนักถึงผลิตภัณฑ์อันตรายในพื้นที่ ตลอดจนการประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนรู้เท่าทันการเลือกซื้อผลิตภัณฑ์สุขภาพ

ขั้นตอนการดำเนินงาน

      1. เฝ้าระวังผลิตภัณฑ์อันตรายในชุมชน

      2. ตรวจสอบผลิตภัณฑ์อันตรายในชุมชน

       3. เมื่อพบผลิตภัณฑ์ที่เป็นอันตราย นำมาจัดแสดงให้ประชาชนรับรู้โดยเลือกสถานที่ที่เหมาะสมสำหรับ
การประชาสัมพันธ์ เช่น ตลาดสด ศสมช. เป็นต้น

       4. เสริมองค์ความรู้ด้วย QR code กรมวิทย์พูดได้ ซึ่งประชาชนสามารถสแกนเพื่อเข้าถึงข้อมูลผลิตภัณฑ์
ที่ไม่ ปลอดภัยอื่นๆ ได้

ผลการดำเนินงาน/ประโยชน์ที่ได้รับ

ประชาชนมีความตระหนัก และความรอบรู้ในเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ ไม่ซื้อผลิตภัณฑ์ที่่เป็นอันตรายมาใช้ทำให้ประชาชนมีสุขภาพดี กินดี อยู่ดี ลดโอกาสในการเจ็บป่วยในอนาคต

ปัจจัยความสำเร็จ

• จากการมีส่วนร่วมคิดร่วมทำของคนในชุมชน และให้ความรู้ สร้างความตระหนัก ลดการขัดแย้งทั้งผู้จำหน่าย ผู้บริโภค

• การสนับสนุนงบประมาณจากภาครัฐและภาคเอกชน ในการดำเนินงานโครงการ จากศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์
และโรงงานในพื้นที่

• สถานที่ในการจัดแสดงพิพิธภัณฑ์ สามารถเข้าถึงคนในชุมชนได้มากขึ้น

โอกาสในการพัฒนา

– ขยายพิพิธภัณฑ์ไปยังแหล่งชุมชนอื่นๆ ทำให้ประชาชนเข้าถึงข้อมูลข่าวสารเพิ่มขึ้น

– พัฒนาศูนย์แจ้งเตือนภัยด้านผลิตภัณฑ์สุขภาพในชุมชน

ภาคผนวก