บริบทและสถานการณ์ความไม่สงบในพื้นที่
บ้านซีเยาะ เป็นหมู่บ้านแห่งหนึ่งในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ ตั้งอยู่บริเวณหมู่ที่ 5 ตำบลบาโงยซิแน อำเภอยะหา จังหวัดยะลา อสม.มาซนะ เกิดและเติบโตที่หมู่บ้านแห่งนี้ รักและ ผูกพันกับทุกๆ อย่าง โดยเฉพาะชาวบ้านในหมู่บ้าน เปรียบเสมือนเป็นพี่น้องกัน เพราะตั้งแต่ เกิดมา จนถึงปัจจุบัน รวม 48 ปี แต่งงาน มีบุตร 5 คน อสม.มาซนะ และครอบครัวอาศัยอยู่ ในหมู่บ้านแห่งนี้ ไม่เคยคิดจะออกไปอยู่นอกพื้นที่อื่นเลย ไม่ว่าสถานการณ์ในพื้นที่จะรุนแรง ขนาดไหน ด้วยความรักและผูกพัน กับหมู่บ้านแห่งนี้ อสม.มาซนะ จึงทุ่มเททำงานจิตอาสา เพื่อให้ ชาวบ้านได้รับการดูแล โดยเฉพาะการดูแลในเรื่องของสุขภาพ จึงสมัครใจทำงานเป็นอาสา สมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2547 นอกจากเป็น อสม.แล้ว ยังสมัครทำงาน จิตอาสาอื่นๆ อีกมากมาย และใน ปี พ.ศ.2547 ปีที่สมัครเป็น อสม. เป็นปีที่เริ่มมีเหตุการณ์ ความรุนแรงเกิดขึ้นในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ ทั้งปัตตานี ยะลา นราธิวาส และ ในพื้นที่หมู่บ้านซีเยาะ ได้เกิดเหตุการณ์ความไม่สงบ จำนวนหลายครั้ง เช่น เหตุการณ์ วางระเบิดใกล้โรงเรียนบ้านซีเยาะ เหตุการณ์ยิงบริเวณโรงเรียนบ้านซีเยาะ และล่าสุด เมื่อปี พ.ศ. 2565 มีเหตุการณ์วางระเบิดฐานทหารพราน ตั้งอยู่ใกล้ รพ.สต.บาโงยซิแน จากเหตุการณ์ ความไม่สงบที่เกิดขึ้นในพื้นที่ ทั้งในหมู่บ้านและพื้นที่โดยรอบ อสม.มาซนะ เกิดความกลัว และ ความหวาดระแวงในการทำงานเป็นจิตอาสา รวมทั้งการทำงานเป็น อสม. กลัวจะเกิดผลกระทบ ต่อตนเองและครอบครัว แต่ด้วยความตั้งใจอยากดูแลช่วยเหลือประชาชนในพื้นที่ จึงยึดมั่น ที่จะเป็น อสม.ต่อไป ซึ่งมีสามี ครอบครัว เพื่อนอสม. และชาวบ้านให้การสนับสนุน และเป็น กำลังใจในการทำหน้าที่ เป็น อสม. ตลอดมา

สร้างพลังศรัทธานำพาสู่สุขภาพที่ยั่งยืน
อย่างที่ทราบกันดีอยู่แล้วว่า ในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ มีความหลากหลายของ เชื้อชาติ ศาสนา ประชาชนส่วนใหญ่ในพื้นที่นับถือศาสนาอิสลาม ซึ่งมีความคิดและความเชื่อ ที่แตกต่างจากพื้นที่อื่น อสม.มาซนะ จึงได้กำหนดแนวทางการเข้าถึงประชาชนในพื้นที่ เพื่อให้การทำงานด้านอาสาสมัครสาธารณสุขเป็นไปอย่างราบรื่น ดังนี้

1.การสร้างพลังศรัทธา เพื่อให้ประชาชนในพื้นที่ยอมรับในตัวของ อสม.มาซนะ โดยการ ตั้งใจทำงานเพื่อมาช่วยเหลือดูแลประชาชนอย่างแท้จริง และทำตัวเป็นแบบอย่างที่ดี ทั้งในในเรื่องการให้การดูแลครอบครัว การดูแลสุขภาพตนเอง และการให้ความสำคัญกับ การศึกษา
2.การถ่ายทอดความรู้ โดยนำ ความรู้ที่ได้จากอบรมนำ กลับมาถ่ายทอดให้ประชาชนในพื้นที่ เพื่อพัฒนาความรู้ทักษะ ความเชื่อของประชาชน
3.ปฏิบัติงานตามหลักศาสนา โดยศึกษาข้อมูลจากผู้เชี่ยวชาญด้านศาสนาเพื่อ ปรับเปลี่ยนงานสาธารณสุขให้สอดคล้องกับความเชื่อของประชาชนในพื้นที่
4.การดำเนินงานตามแบบอย่างของท่านศาสดา เพื่อให้ประชาชนรับรู้ถึงความตั้งใจในการ ทำงาน และปฏิบัติงานบนหลักพื้นฐานของศาสนา นำพื้นที่สู่สันติสุข

ตลอดระยะเวลา 18 ปี ในงานอาสาสมัครสาธารณสุขของ อสม.มาซนะ ภายใต้สถานการณ์ ความไม่สงบในพื้นที่ ด้วยความตั้งใจ จึงมีผลงานเด่นและเป็นที่ยอมรับของสังคมมากมาย ดังนี้

การติดตามผู้ป่วยโรคไม่ติดต่อเรื้อรังในสถานการณ์ปกติ และสถานการณ์การระบาดโรค ติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 การทำงานในกลุ่มโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง ให้ความสำคัญในกระบวนการ คัดกรอง โดยเน้นการคัดกรองประชาชนกลุ่มอายุ ๑๕ ปีขึ้นไป คัดกรองพฤติกรรมการสูบบุหรี่ ความดันโลหิตสูง ระดับน้ำตาลในเลือด วัดรอบเอว และหาค่าดัชนีมวลกาย โดยประชาชน กลุ่มเสี่ยง ได้เชิญชวนให้เข้าสู่กระบวนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ ซึ่งการปรับเปลี่ยน พฤติกรรมสุขภาพ จะเน้นหลัก ๓อ ๒ส การปลูกผักกินเอง โดยใช้ปุ๋ยอินทรีย์ และไม่ใช้ยา ฆ่าแมลง ในกลุ่มป่วยจะแนะนำ ให้เข้ารับการรักษา พบแพทย์ตามนัด การกินยา และปรับเปลี่ยน พฤติกรรมสุขภาพควบคู่กัน ผลการดำเนินงาน พบว่า กลุ่มเสี่ยงมีพฤติกรรมสุขภาพที่ดีขึ้น กลายเป็นกลุ่มปกติมากขึ้น และไม่กลายเป็นกลุ่มป่วย และในกลุ่มที่ป่วยสามารถลดการ เกิดอาการแทรกซ้อนได้ดียิ่งขึ้น

การดูแลให้คำปรึกษาสุขภาพจิต ช่วงที่มีเหตุการณ์ความไม่สงบในพื้นที่ ประชาชน ในพื้นที่ มีความวิตกกังวล กลัว และภาวะเครียดสะสม อสม.มาซนะ เพื่อน อสม. และภาคีเครือข่าย ลงพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบ เพื่อประเมินภาวะสุขภาพจิต คัดกรองเบื้องต้น กรณีที่ ผลการคัดกรองมีความผิดปกติ จะส่งต่อให้กับ รพ.สต.บาโงยซิแน เพื่อเข้าสู่กระบวนการรักษา ต่อไป หลังจากนั้นได้ติดตามอาการ เยี่ยมให้กำลังใจอย่างต่อเนื่อง จนผู้ป่วยมีอาการปกติ

การติดตามวัคซีนและภาวะโภชนาการในกลุ่มเด็กอายุต่ำกว่า 5 ปี เนื่องจากในพื้นที่หมู่บ้าน ซีเยาะ มีความครอบคลุมของวัคซีนค่อนข้างต่ำกว่าเกณฑ์ และเด็กมีภาวะทุพโภชนาการ จำนวนมาก อสม.มาซนะ เพื่อนอสม. และภาคีเครือข่าย ได้ให้ความสำคัญกับปัญหานี้มานาน และในช่วงสถานการณ์ความไม่สงบ การดำเนินงานค่อนข้างที่จะยากขึ้นกว่าเดิม ด้วยความตั้งใจ อยากให้เด็กในพื้นที่ได้รับการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคครบตามเกณฑ์ของกระทรวงสาธารณสุข และมีภาวะโภชนาการที่สมส่วน จึงได้ดำเนินการแก้ปัญหามาอย่างต่อเนื่อง โดยเน้นการพูดคุยทำความเข้าใจกับพื้นที่ โดยให้ผู้เชี่ยวชาญทางด้านศาสนา ผู้นำศาสนามาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับชาวบ้าน เจ้าหน้าที่สาธารณสุขลงพื้นที่ให้ความรู้ การติดตามอย่างสม่ำเสมอ และการส่งเสริมให้กำลังใจผู้ปกครองในพื้นที่ ผู้ปกครองในพื้นที่ จนปัจจุบันพบว่า ความครอบคลุมของวัคซีนในพื้นที่ มากกว่าร้อยละ 90 ทุกกลุ่มอายุ และในวัคซีนโรคหัด มีความครอบคลุมมากกว่าร้อยละ 95 เด็กมาภาวะโภชนาการสมส่วนมากขึ้น การดำเนินงานทันตสุขภาพในช่วงการะบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ภายใต้ เหตุการณ์ความไม่สงบในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ ยิ่งเพิ่มความท้าทายมากขึ้น แต่ถึงอย่างไร อสม.มาซนะ เป็นแกนนำ ในการจัดตั้งกองทุนแปรงสีฟันเพื่อเด็กที่ด้อยโอกาส และลงพื้นที่พร้อม เจ้าหน้าที่ทันตบาลในการสำรวจและตรวจสุขภาพช่องปากของเด็กในพื้นที่ เด็กที่มีปัญหา สุขภาพช่องปาก ฟันผุได้รับการรักษาและอุดฟัน ร้อยละ 100 นวัตกรรม

“เก่าแลกใหม่…เพื่อสุขภาพฟันดี”
ปัจจุบันอัตราการเกิดโรคฟันผุในเด็กอายุ 0-5 ปีของประเทศไทย มีแนวแนวโน้มที่ลดลง แต่อัตราการเกิดโรคฟันผุยังคงเกิดขึ้นในชุมชนบ้านซีเยาะ และมีแนวโน้มที่เพิ่มขึ้น จากการ ดำเนินงานด้านทันตสุขภาพในชุมชนที่ผ่านมา ยังพบปัญหาเกี่ยวกับพฤติกรรมการแปรงฟัน และการดูแลสุขภาพในช่องปาก เนื่องจากครอบครัวมีฐานะยากจน ไม่มีเงินซื้อแปรงสีฟันสำหรับ เด็กเล็ก ทำให้แปรงฟันไม่สะอาด ในปี พ.ศ. 2560 อสม.มาซนะ จึงได้คิดค้นนวัตกรรมที่มีชื่อ ว่า “เก่าแลกใหม่…เพื่อสุขภาพฟันดี” โดยจัดตั้งกองทุนแปรงสีฟันในชุมชน เพื่อสร้างแรงจูงใจ และเพิ่มความตระหนักของผู้ปกครองหรือผู้ดูแล ในการให้ความสำคัญกับการแปรงฟันและ การดูแลสุขภาพในช่องปาก เพื่อให้เด็กในชุมชนมีสุขภาพฟันที่ดีตลอดไป ปี พ.ศ.2560 อสม. มาซนะ และเพื่อน อสม.ในหมู่บ้าน ได้เขียนโครงการของบประมาณจากกองทุนหลักประกัน สุขภาพตำบลบาโงยซิแน เพื่อจัดตั้งเป็นกองทุนแปรงสีฟัน วัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมการแปรงฟัน ในเด็ก 0-5 ปี ในชุมชน และสร้างแรงจูงใจให้ผู้ปกครองเด็ก 0-5 ปีในชุมชน เกิดความตระหนัก ในการแปรงฟันเด็กเล็ก โดยได้รับการสนับสนุนจาก งบกองทุนหลักประกันสุขภาพตำบล ในการ จัดซื้อแปรงสีฟัน เป็นเงิน 4,000 บาท และการสนับสนุนเงินบริจาคจากชุมชน กองทุนแปรงสีฟัน ได้ดำเนินมาอย่างต่อเนื่อง และปี พ.ศ. 2562 ได้เสนอโครงการที่ดำเนินการอยู่ ให้บริษัท คอลเกต – ปาล์มโอลีฟ เพื่อขอสนับสนุนอุปกรณ์การแปรงฟัน และทางบริษัทได้สนับสนุน ชุดแปรงสีฟัน จำนวน 2,000 ชุด การดำเนินกิจกรรม
1) สำรวจรายชื่อเด็กอายุ 0-3 ปี ในพื้นที่ จัดทำทะเบียนรายชื่อเด็ก
2) ตรวจสุขภาพฟันเด็กโดยเจ้าหน้าที่ทันตบาลจาก รพ.สต.บาโงยซิแน
3) อบรมให้ความรู้ การดูแลสุขภาพฟันในเด็กเล็กและสอนวิธีการแปรงฟันที่ถูกต้อง
4) แจกแปรงสีฟันที่เหมาะสม กับเด็กเล็ก
5) ติดตามสุขภาพฟันเด็ก
6) เมื่อครบ 3 เดือนหรือแปรงมีสภาพที่ไม่เหมาะสมให้ นำ แปรงสีฟันอันเก่ามาแลกกับอันใหม่
7) สรุปผลการดำเนินงานปีละ 1 ครั้ง รายงานให้กองทุน หลักประกันสุขภาพ และหน่วยงานที่สนับสนุนงบประมาณในการจัดตั้งกองทุนแปรงสีฟันทราบ

ในการจัดตั้งกองทุนแปรงสีฟัน และดำเนินกิจกรรม “เก่าแลกใหม่…เพื่อสุขภาพฟันดี” พบว่า ประชาชนในพื้นที่ให้ความสนใจและประสบผลสำเร็จเป็นอย่างมาก ทำให้ได้รับการ สนับสนุนเงินงบประมาณจากงบกองทุนฯ ทุกปี และได้รับอุปกรณ์ชุดแปรงสีฟันจากบริษัท บริษัท คอลเกต – ปาล์มโอลีฟ มาอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน อสม.มาซนะ แวจิ เป็นแบบอย่างของ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ที่มีความตั้งใจ ในการทำงานเพื่อประชาชนอย่างแท้จริง ถึงแม้ว่าสถานการณ์ความไม่สงบในพื้นที่ จะเป็นอุปสรรคบ้าง แต่ อสม.มาซนะ ไม่ย่อท้อ ตั้งใจทำงานที่ได้รับมอบหมาย จนประสบ ความสำเร็จและเป็นที่ยอมรับของสังคม

“มุ่งมั่นแก้ปัญหา เข้าถึงชุมชน ลำบากเพียงใด เราจะไปด้วยกัน”