หลักการและเหตุผล
จากการสำรวจประชากรในชุมชนพบว่า มีผู้สูงอายุอาศัยอยู่ร้อยละ ๒๒.๓๙ เป็นผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้าน ๑๕
ราย และติดเตียง ๓ ราย วัยผู้สูงอายุเป็นวัยที่มีความเสื่อมของร่างกาย ทำให้พบเจอปัญหาเกี่ยวกับระบบกระดูก
กล้ามเนื้อมากที่สุดในบรรดาทุกกลุ่มวัย มีอาการปวดเมื่อย ปวดข้อ เส้นเอ็นตึง ยิ่งผู้สูงอายุกลุ่มพึ่งพิงหลายรายจะ
พบปัญหา ข้อเสื่อม หรือข้อติดแข็ง ส่งผลต่อสุขภาพด้านอื่นๆ และการใช้ชีวิตประจำวันเป็นอย่างมาก
โดยเริ่มแรกได้ผลิตเป็นน้ำมันว่านสามเกลอ จากการที่ได้รับถ่ายทอดสูตรน้ำมันมา ได้เล็งเห็นว่าน้ำมันว่าน
สามเกลอมีสมุนไพรที่ช่วยบรรเทาอาการปวดกล้ามเนื้อ ข้อ หรือเส้นเอ็นต่างๆ ซึ่งหาได้ง่ายในท้องถิ่น สามารถ
ถ่ายทอดวิธีการ นำมาทำและใช้ได้โดยง่ายในชุมชน เป็นการนำภูมิปัญญาดั้งเดิมมาประยุกต์ใช้ในการรักษา บรรเทา
อาการ นอกจากจะช่วยให้คุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุดีขึ้น ยังสามารถลดภาระค่าใช้จ่ายในการรักษาได้อีกทางหนึ่ง
และหลังจากนั้นได้พัฒนามาเป็นยาหม่องว่านสามเกลอซึ่งช่วยให้สะดวกและง่ายในการใช้งานมากขึ้น
วัตถุประสงค์
- เพื่อนำสมุนไพรที่มีอยู่ในท้องถิ่นมาใช้ให้เกิดประโยชน์
- เพื่อให้ผู้สูงอายุ หรือผู้ป่วยที่มีอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ปวดข้อ ได้รับการดูแล และมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
- เพื่อให้ญาติของผู้ป่วย หรือผู้ป่วยสามารถดูแลตนเองในเบื้องต้นได้
วัสดุอุปกรณ์
- สมุนไพรที่ใช้
- น้ำมันมะพร้าว ๓ ลิตร
- ไพลสด ๒ กิโลกรัม
- ว่านนางคำ ๑ กิโลกรัม
- ขมิ้นอ้อย ๑/๒ กิโลกรัม
- เถาเอ็นอ่อน ๑/๒ กิโลกรัม
วิธีการทำ
- นำสมุนไพรทั้งหมดไปล้างทำความสะอาด ก่อนหั่นเป็นชิ้นบางๆ
- นำน้ำมันมะพร้าวใส่กระทะไปตั้งไฟจนร้อน ก่อนนำสมุนไพรทั้งหมดไปทอดในน้ำมัน
- เคี่ยวด้วยไฟอ่อนไปเรื่อย ๆ จนสมุนไพรกรอบ
- พักทิ้งไว้ให้เย็นลงก่อนกรองด้วยผ้าขาวบาง นำไปบรรจุขวดที่เตรียมไว้ พร้อมนำไปใช้งาน
วิธีใช้
ใช้ทา นวดบริเวณที่มีอาการปวดเมื่อย วันละ ๒ ครั้ง เช้า-เย็น หรือเมื่อมีอาการปวด
สรรพคุณ
แก้ปวดเมื่อย เคล็ดขัดยอก ฟกช้ำ บรรเทาอาการอักเสบตามข้อ แก้เหน็บชา ปลายมือปลายเท้า
วิธีการเก็บรักษา
เก็บให้พ้นแสงแดด
เป้าหมาย
ผู้สูงอายุทั่วไป และผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้าน/ติดเตียง ที่มีอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ เคล็ดขัดยอก กล้ามเนื้อ
อักเสบ ปวดข้อเข่า หรือข้อติดแข็ง ภายในชุมชน
การประเมินผล
๑.ประเมินความพึงพอใจจากการใช้น้ำมันว่านสามเกลอ
๒.ประเมินประสิทธิผลการรักษาด้วยน้ำมันว่านสามเกลอ
ประโยชน์ที่ได้รับ
๑.ส่งเสริมการใช้สมุนไพรที่มีในชุมชนให้เพิ่มมากขึ้นโดย อสม.
๒.ชาวบ้านในชุมชนสามารถดูแลตนเองในเบื้องต้นได้เมื่อมีอาการเจ็บป่วย
๓.เป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาที่สืบทอดมาให้มีความสำคัญและคงอยู่ในชุมชนต่อไป
สรุปผลการดำเนินงานตามโครงการนวัตกรรม
จากการดำเนินงานได้ศึกษาผลจากการใช้น้ำมันว่านสามเกลอในผู้สูงอายุทั่วไป ผู้สูงอายุติดบ้าน/ติดเตียง จำนวน ๘๘ ราย พบว่ามีความพึงพอใจร้อยละ ๑๐๐ จากการติดตามหลังใช้ ๑ สัปดาห์ พบว่า มีอาการดีขึ้น ๗๖
ราย และมีอาการคงที่ ๑๒ ราย และไม่มีผู้สูงอายุคนใดมีอาการแย่ลง จากการเก็บข้อมูลพบว่าผู้สูงอายุที่มีอาการ
ทางกระดูกและกล้ามเนื้อไม่รุนแรง หลังใช้น้ำมันว่านสามเกลอมีอาการดีขึ้น ส่วนรายที่มีอาการรุนแรง เช่น ข้อเข่าเสื่อมรุนแรง ข้อติดแข็ง หรืออาการปวดหลังที่เกิดจากกระดูกทรุด/หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท หลังการใช้
น้ำมันว่านสามเกลอ ยังมีอาการค่อนข้างคงที่ ซึ่งต้องติดตามผลในการใช้ระยะยาวต่อไป
ปัจจัยแห่งความสำเร็จ
๑.การให้ความร่วมมือของคนในชุมชน
๒.บุคลากรในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลสามตำบล และกลุ่มวิสาหกิจชุมชนให้การสนับสนุน
ปัญหาและอุปสรรค
๑. ราคาสมุนไพรในตลาดไม่คงที่ขึ้นอยู่กับฤดูกาล
๒. ประชาชนบางส่วนยังเห็นความสำคัญของการใช้สมุนไพรน้อยกว่ายาแผนปัจจุบัน
การพัฒนาต่อเนื่อง
๑. พัฒนาตัวนวัตกรรมให้ไปได้ไกลกว่าระดับชุมชน
๒. ขยายเครือข่ายในการใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการดูแลสุขภาพสู่ทุกกลุ่มวัยและชุมชนข้างเคียง
๓. พัฒนาศูนย์เรียนรู้ด้านภูมิปัญญาในชุมชน
