ประเภทนวัตกรรม นวัตกรรมกระบวนการ (process innovation)

สาขาที่ประกวด สาขาสุขภาพจิตชุมชน

จังหวัด ยโสธร

อสม.ดีเด่นระดับ ชาติ

ชื่อ นางสาวศรีไพร ทองใบ

ที่มาและความสำคัญของการสร้างนวัตกรรม

จากการสำรวจข้อมูลประชาชนในเขตบ้านดงแคนใหญ่ หมู่ที่ 4 พบว่าใน 3 ปีที่ผ่านมามีผู้ป่วยจิตเวช 4 ราย มีพ่อแม่ดูแล 3 ราย มีญาติดูแล 1 ราย เด็ก 0-5 ปี สงสัยล่าช้า 2 ราย ไม่มีผู้พยายามฆ่าตัวตาย ผู้สูงอายุทั้งติดบ้านติดเตียงได้รับการดูแลจากโครงการ LTC มีแนวโน้มคงที่ ในปี พ.ศ. 2566 มีผู้ที่มีภาวะซึมเศร้าจากการคัดกรอง 12 ราย เป็นผู้สูงอายุ 7 คน วัยทำงาน 5 คน จากข้อมูลดังกล่าวได้นำไปสู่การประชาคมทำแผนของชุมชนเพื่อให้ทุกคนในชุมชนเห็นความสำคัญของปัญหาสุขภาพจิต ในเวทีประชาคมมีการให้ทุกคนระดมความคิดเพื่อหาสาเหตุการเจ็บป่วย และสาเหตุของความทุกข์ว่ามีอะไรบ้าง เพื่อนำมาสรุปรวมกันเป็นข้อมูลของชุมชน โดยมีผู้เข้าร่วมประชาคม 187 ครอบครัว ผลจากเวทีประชาคม พบลำดับความสำคัญของปัญหาดังนี้ 1. ภาวะซึมเศร้าในผู้สูงอายุและวัยทำงาน 2. เด็กวัยเรียนวัยรุ่นสมาธิสั้น เรียนรู้ช้า อสม.ศรีไพร พร้อมกับเพื่อน อสม. และกลุ่มผู้นำชุมชนได้ประสานขอความร่วมมือไปยังภาคีเครือข่ายที่มีส่วนเกี่ยวข้องให้การช่วยเหลือในการจัดทำแผนแก้ปัญหาให้ครบทุกมิติทั้งด้านร่างกาย จิตใจ สังคม ดูแลกันตั้งแต่ตั้งครรภ์ยันเชิงตะกอน

การค้นหาปัญหาสุขภาพจิตในระยะแรกนั้น อสม.ศรีไพร ได้ใช้วิธีการโดยนวัตกรรมกล่องไปรษณีย์ส่งทุกข์ ที่ให้ทุกคนในชุมชนเขียนระบายความทุกข์ลงในกล่อง โดยทุก 7 วัน อสม.ศรีไพร และคณะกรรมการที่รับผิดชอบจะไปเปิดเอาจดหมายส่งทุกข์ นำเอาจดหมายนั้นมาอ่านและร่วมกันหาทางออก และตอบกลับโดยนำคำตอบนั้นจะเขียนหรือพิมพ์ไปติดไว้ที่บอร์ด ในระหว่างที่ติดคำตอบ อสม.ศรีไพรและเพื่อน ๆ อสม.เกิดความคิดในกลุ่มว่าทำไมพวกเราถึงให้พี่น้องบ้านดงแคนใหญ่ หมู่ที่ 4 เราเขียนระบายเฉพาะความทุกข์ พวกเรามาลองมองมุมกลับว่าถ้าหากพวกเรามาลองให้พี่น้องบ้านดงแคนใหญ่ หมู่ที่ 4 เขียนสะสมความสุขเล็ก ๆ น้อยๆ ที่เกิดขึ้นในแต่ละวันเพื่อเสริมสร้างแรงความคิดบวก ไม่หมกมุ่นอยู่กับแต่ความทุกข์เพียงอย่างเดียว ทั้งนี้ในทุก 1 ความสุขจะมีค่าคะแนนความสุข 1 คะแนน โดย อสม.ศรีไพร จะทำหน้าที่เป็นผู้จัดการบัญชีสะสมความสุข คอยสังเกตว่าครอบครัวใดมีค่าคะแนนสะสมความสุขในแต่ละเดือนน้อยจะได้เข้าไปดูแลตรวจสอบและให้การช่วยเหลือ และมี อสม. ในแต่ละคุ้มช่วยดูแลการบันทึกและรวบรวมคะแนนความสุขในแต่ละเดือนส่งให้ผู้จัดการบัญชีสะสมความสุขต่อไป

จากนวัตกรรมบัญชีสะสมความสุข ที่ทุกหลังคาเรือนได้บันทึกบัญชีสะสมความสุขในแต่ละวันโดยมี อสม. ในแต่ละคุ้มช่วยดูแลการบันทึกและรวบรวมคะแนนของความสุขในแต่ละเดือน ส่งให้ อสม.ศรีไพร ที่เป็นผู้จัดการบัญชีสะสมความสุข ทำให้ได้สังเกตว่ามีครอบครัวหนึ่งที่มีค่าความสุขในแต่ละเดือนน้อยมากและน้อยติดต่อกันนานหลายเดือน และในปีนี้ตำบลดงแคนใหญ่ ได้มีโครงการดีๆเกิดขึ้นในชุมชนคือ โครงการครอบครัวมั่นคง สังคมสุขภาพดีในฐานะที่เป็น อสม.และเป็นผู้จัดการบัญชีสะสมความสุข อสม.ศรีไพร มีโอกาสได้มาเป็นผู้รับผิดชอบโครงการนี้และดำเนินการร่วมกับเพื่อนๆ อสม. โดยเป้าหมายของโครงการนี้คือการพัฒนาคุณภาพชีวิตของครอบครัวในกลุ่มเป้าหมายดีขึ้น ทั้งมิติสุขภาพ เศรษฐกิจ และสังคม จ านวน 10 ครอบครัว มีการลงเก็บข้อมูลร่วมกับ รพ.สต. ตามแบบประเมินผลโครงการ พบว่า 1 ใน 10 ครอบครัว นั้น เป็นครอบครัวที่มีค่าความสุขในแต่ละเดือนน้อยมากและน้อยติดต่อกันนานหลายเดือนจึงมีการประชุมหารือกับอสม.ในการลงเข้าไปทำงานด้านสุขภาพจิตแบบเชิงลึกในระดับครอบครัว ทั้ง 10 ครอบครัวโดยใช้กระบวนการ DKY (Dong Khaen Yai) สแกนใจ คลายทุกข์ด้วยหลัก 3 ส.(พลัส) ประกอบด้วย 1.สอดส่องมองหา ผู้ที่มีความคิดทำร้ายตัวเอง หรือผู้ที่มีการส่งสัญญาณเตือนในการฆ่าตัวตาย เช่น พฤติกรรมเปลี่ยนไปจากเดิม แยกตนเองออกจากสังคม 2.ใส่ใจรับฟัง ด้วยความเข้าใจ ไม่ตำหนิหรือวิจารณ์ 3.ส่งต่อเชื่อมโยง เช่น การแนะนำสายด่วนสุขภาพจิต 1323 แอปพลิเคชั่น Sabaijai หรือแนะนำให้ไปพบบุคลากรสาธารณสุข 4.ให้ข้อมูลเกี่ยวกับการสังเกตสัญญาณเตือน แหล่งช่วยเหลือในชุมชน 5.ช่วยให้เข้าถึงบริการ เช่น ช่วยเหลือพาไปส่งโรงพยาบาลใกล้บ้าน เป็นต้น

วัตถุประสงค์

1. ส่งเสริมให้ประชาชนในชุมชนบ้านดงแคนใหญ่ หมู่ที่ 4 มีความคิดเชิงบวกไม่หมกมุ่นอยู่กับแต่ความทุกข์
2. สร้างความสุข ความภาคภูมิใจ ให้ประชาชนในชุมชนบ้านดงแคนใหญ่ หมู่ที่ 4
3. เพื่อประเมินสุขภาพจิตแบบเชิงลึกในระดับครอบครัว ในชุมชนบ้านดงแคนใหญ่ หมู่ที่ 4

ขั้นตอนการดำเนินงาน

1. ชี้แจงวิธีการดำเนินกิจกรรมให้แก่ อสม.ทั้ง 14 คน ของบ้านแคนใหญ่ หมู่ 4
2. รับสมัครครอบครัวเข้าร่วมกิจกรรมทุกครัวเรือน
3. แบ่งสมาชิกผู้เข้าร่วมกิจกรรมให้ อสม.ดูแล พร้อมชี้แจงวิธีการดำเนินกิจกรรม
4. จัดทำสมุดบัญชีสะสมความสุขและมอบให้แก่ อสม.ทั้ง 14 คน
5. ให้สมาชิกส่งบัญชีสะสมความสุขกับ อสม.และ อสม.เก็บรวบรวมบัญชีสะสมความสุข
6. อสม.ติดดาว ให้สมาชิกตามเกณฑ์
7. จัดเวทีให้พูดคุย ที่วัดในวันที่มีกิจกรรม
8. มอบรางวัลให้แก่ครอบครัวที่มีความสุขมากที่สุด
9. อสม ทั้ง 14 คน ลงพื้นที่ในครอบครัว (คุ้ม) ของตนเอง โดยใช้หลัก ส.ที่ 1 สอดส่องมองหา อสม.บั๊ดดี้ ไปสแกนใจคนที่มีปัญหาซึมเศร้า .ในครอบครัว (คุ้ม) ที่ตนเองรับผิดชอบ ส.ที่ 2 ใส่ใจรับฟัง รับฟังทุกปัญหา ให้ อสม. รับฟังปัญหาของครอบครัว (คุ้ม) ของตนเองเพื่อให้ได้มีการระบายปัญหาต่างๆ แบบเพื่อนช่วยเพื่อน
10. อสม.ทั้ง 14 คน จัดทำบันทึกปัญหาของครอบครัว (คุ้ม) ที่ตนเองรับผิดชอบ
11. ประชุม อสม.ทั้ง 14 คน รวบรวมปัญหาพร้อมส่งต่อข้อมูล ตามหลัก ส.ที่ 3 ส่งต่อเชื่อมโยง โดย ส่งต่อข้อมูลด้านสุขภาพ ส่งข้อมูลให้ รพ.สต. ด้านเศรษฐกิจส่งต่อข้อมูล ให้ พมจ.ด้านที่อยู่อาศัย ส่งต่อข้อมูลให้ อปท.
12. อสม ติดตาม หลังจากครอบครัว (คุ้ม) ที่ตนเองรับผิดชอบ ได้รับการดูแล ช่วยเหลือ ว่าสามารถดูแลตนเองได้หรือไม่ ตามหลัก ส.พลัส สู่ความยั่งยืน พึ่งพาตนเองได้ แก้ปัญหาง่ายๆด้วยตนเองได้

ผลการดำเนินงาน/ประโยชน์ที่ได้รับ

ผลการดำเนินงานพบว่ามีสมาชิกเข้าร่วมกิจกรรมจำนวน 187 หลังคาเรือน มีการประเมินไปแล้ว 2 ครั้ง ในวันเข้าพรรษาและวันออกพรรษา มีครอบครัวได้รับรางวัล 2 ครอบครัว ที่มีคะแนนความสุขสะสมมากที่สุด จากการดำเนินงานดังกล่าวเป็นการเสริมสร้างแรงความคิดบวกให้แก่คนในครอบครัว ไม่หมกมุ่นอยู่กับแต่ความทุกข์เพียงอย่างเดียวทำให้ อสม.ศรีไพร และทีมงานเพื่อน อสม. ได้ทราบปัญหาสุขภาพจิตของคนในชุมชน ผ่านทาง บัญชีสะสมความสุข โดยครอบครัวที่มีค่าคะแนนสะสมความสุขน้อยอาจมีปัญหาสุขภาพจิต จะทำการประเมินสุขภาพจิต ตรวจสอบและให้ความช่วยเหลือเป็นกรณีต่อไป

ปัจจัยความสำเร็จ

1. ผู้นำชุมชน ภาคีเครือข่ายและคนในชุมชนให้ความสำคัญกับปัญหาสุขภาพจิตและสนับสนุนการดำเนินงาน
2. มีแผนของชุมชนที่มีประเด็นเรื่องการแก้ไขปัญหาสุขภาพจิตชุมชนโดยได้รับงบประมาณจากสภาเทศบาลตำบลดงแคนใหญ่ ทั้งแผนระยะสั้น 1 ปี และแผนระยะยาว 5 ปี

โอกาสพัฒนา

การขยายผลนวัตกรรมบัญชีสะสมความสุขให้ครอบคลุมทุกหมู่บ้านในตำบลแคนใหญ่