ประเภทนวัตกรรม (จำแนกตามเป้าหมาย)
สาขาที่ประกวด นมแม่และอนามัยแม่และเด็ก
จังหวัด สงขลา
ชื่อ นางรอมือละ กะเส็มมิ
ที่มาและความสำคัญของการสร้างนวัตกรรม
ปัจจุบันประเทศไทยประสบปัญหาประชากรเกิดต่ำ งานอนามัยแม่และเด็กจึงเป็นงานสำคัญอย่างยิ่งในการพัฒนาคุณภาพประชากรที่เกิดขึ้นน้อยให้มีคุณภาพ กระบวนงานอนามัยแม่และเด็กจึงให้ความสำคัญในการดูแลตั้งแต่เป็นทารกอยู่ในครรภ์มารดา ให้คลอดออกมาอย่างปลอดภัย เจริญเติบโตต่อไปอย่างสมบูรณ์แข็งแรง มีพัฒนาการสมวัย ทั้งด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์สังคมและสติปัญญา โดยการส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 6 เดือน ต่อเนื่องถึง 2 ปีเพราะนมแม่คืออาหารที่ดีที่สุดในการพัฒนาสมอง เสริมสร้างสติปัญญาผ่านสายใยความรักความผูกพันจากอกแม่สู่ลูก
ปัจจัยที่มีผลต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 6 เดือน ให้ประสบผลสำเร็จ ประกอบด้วยหลายประการ เช่น ปัจจัยด้านมารดา ด้านบุตร ด้านสังคมวัฒนธรรม ด้านเศรษฐกิจ ด้านบุคลากรสาธารณสุข และอื่นๆ ทั้งนี้ปัจจัยที่สำคัญที่สุดที่ทำให้การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 6 เดือน ประสบผลสำเร็จ ก็คือปัจจัยด้านมารดา ซึ่งมารดาจะต้องมีความพร้อมทั้งด้านร่างกาย จิตใจ ตลอดจนมีทักษะและความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องในการปฏิบัติตนเพื่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ มีความสามารถในการนำลูกเข้าเต้าได้ทันทีหลังคลอด และนำลูกเข้าเต้าทุกๆ 2 – 3 ชั่วโมงเพื่อกระตุ้นการไหลของน้ำนม สามารถจัดท่าให้นมลูกได้ถูกต้อง มีความรู้ความเข้าใจในการดูแลสุขภาพตนเอง รับประทานอาหารหลากหลายครบ 5 หมู่ เพื่อบำรุงน้ำนมและฟื้นฟูร่างกายตนเองหลังคลอด จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่หญิงตั้งครรภ์ต้องได้รับการสนับสนุนการเลี้ยงดูลูกด้วยนมแม่จากครอบครัว เจ้าหน้าที่สาธารณสุขในชุมชนตลอดอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน หรือ อสม. โดยที่ อสม. 1 คน จะรับผิดชอบดูแลคนในชุมชน 10 – 15 หลังคาเรือน มีบทบาทหน้าที่ติดตามเยี่ยมบ้านหญิงหลังคลอด เพื่อให้การดูแล ช่วยเหลือ ให้คำแนะนำ และร่วมแก้ไขปัญหาเพื่อให้หญิงหลังคลอด สามารถเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 6 เดือนได้ประสบผลสำเร็จ
จากการเยี่ยมบ้านหญิงหลังคลอด ชุมชนทุ่งพอ พบหญิงหลังคลอดจำนวน 6 ราย ชมรมอสม. สาระแนและเจ้าหน้าที่ รพสต. พบว่า หญิงหลังคลอด ทั้ง 6 ราย มีความกังวลเรื่องน้ำนมไหลน้อย มีอาการเต้านมคัดตึงทั้ง 6 ราย และมี 2 ราย ที่มีภาวะหัวนมแตกร่วมด้วย ส่งผลให้เกิดความเจ็บปวดขณะนำลูกเข้าเต้า และรู้สึกท้อแท้จนอยากหยุดให้นมลูก เมื่อรับทราบปัญหาที่เกิดขึ้น จึงร่วมกันค้นหาสาเหตุที่มาของปัญหาทั้งนี้จากการพูดคุยและสังเกตการหญิงหลังคลอดทั้ง 6 รายพบว่าทั้ง 6 ราย จัดท่าอุ้มลูกเข้าเต้าผิดวิธี ทำให้ลูกอมหัวนมได้ไม่ลึกพอจะดูดถึงลานนม ส่งผบให้น้ำนมไหลไม่ดี ทำให้มีน้ำนมคั่งค้างจนเกิดอาการเต้านมคัดตึง อีกทั้งการดูดในลักษณะนี้ทำให้แม่เจ็บปวด เกิดแผลถลอก และอาจทำให้หัวนมแตกได้ จึงต้องให้แม่ทั้ง 6 รายปรับท่าทางการให้นมลูกใหม่ จึงคิดนวัตกรรมซูดาดอหรือนมจากอกใช้เป็นสื่อการให้ความรู้ ส่งเสริมสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 6 เดือนโดยที่สมาชิกชมรมอสมสาระแน จะทำหน้าที่เป็นพี่เลี้ยงคอยช่วยเหลือสนับสนุน ตลอดจนช่วยแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น ต่อทั้งร่างกายและจิตใจของหญิงหลังคลอดให้สามารถสามารถเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 6 เดือนได้สำเร็จ
วัตถุประสงค์
- เพื่อเป็นสื่อการสอนให้กับหญิงหลังคลอดมีความรู้ความเข้าใจและสามารถให้นมลูกได้ถูกอย่างถูกต้อง
- เพื่อส่งเสริม สนับสนุนให้แม่หลังคลอดสามารถเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวต่อเนื่อง ๖ เดือน ๔. เพื่อเสริมสร้างสัมพันธภาพ และสายใยครอบครัวที่ดี ในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
ขั้นตอนการดำเนินงาน
ขั้นประดิษฐ์นวัตกรรม
วัสดุอุปกรณ์ ประกอบด้วย ตุ๊กตาผ้าขยับแขนขาได้ชุดกันเปื้อน ฟองน้ำ ถุงน่อง เข็มและด้าย กรรไกร
ใช้กรรไกรตัดฟองน้ำเป็นรูปเต้านม ห่อด้วยถุงน่อง จากนั้นใช้เข็มและด้ายเย็บถุงน่องเข้ากับฟองน้ำจากนั้นนำเต้านมจำลองทั้ง 2 ข้างมาเย็บติดกับผ้ากันเปื้อนตามตำแหน่งเต้านมจริง
ขั้นใช้นวัตกรรม
ออกเยี่ยมบ้านหญิงตั้งครรภ์และหญิงหลังคลอดร่วมกับเจ้าหน้าที่ รพ.สต. เมาะลาแต พร้อมนำนวัตกรรมซูดาดอเป็นสื่อประกอบการให้ความรู้เกี่ยวกับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ และสาธิตท่าการอุ้มลูกเข้าเต้า ให้ลูกสามารถดูดนมได้อย่างถูกต้อง นำร่องดำเนินการในหญิงหลังคลอดจำนวน 6 ราย ให้ความรู้ส่งเสริมสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 6 เดือน แนะนำประโยชน์ของนมแม่ สาธิตวิธีการให้นมลูกอย่างถูกวิธีโดยนำนวัตกรรมมาสวมทับชุดที่สวมอยู่ ปรับให้ระดับของเต้านมอยู่ในตำแหน่งเดียวกับเต้านมจริง จัดสายรัดให้อยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม และผูกสายรัดให้พอดี ไม่แน่นหรือหลวมจนเกินไป พร้อมสาธิตท่าทางการอุ้มลูกเข้าเต้าอย่างถูกวิธี และวิธีการกระตุ้นน้ำนม โดยใช้หลัก ๔ ดูด ดูดแรกคือ ดูดเร็ว ช่วยกระตุ้นให้น้ำนมมาเร็ว ถ้าเริ่มช้า น้ำนมก็จะยิ่งมาช้า เน้นให้แม่หลังคลอดนำลูกเข้าเต้าเพื่อกระตุ้นนมแม่ให้เร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้โดยการดูดกระตุ้นนี้ทำได้เลย ไม่ต้องรอให้มีน้ำนม ดูดต่อมาคือ ดูดบ่อย แนะนำแม่ต้องกระตุ้นลูกให้ดูดนม ทุกๆ ๒ ชั่วโมง สม่ำเสมอจะช่วยให้น้ำนมมาเร็วมากขึ้น ดูดถัดไปคือ ดูดถูกวิธีลูกอ้าปากกว้างดีคางของลูกแนบกับเต้านมแม่ ตัวลูกอยู่ในแนวเส้นตรง ปากลูกอมทั้งหัวนม ปลายจมูกชิดหรือแตะเต้านม และริมฝีปากบนล่างบานออก ซึ่งท่าให้นมที่เหมาะสมนี้จะช่วยให้ลูกได้รับน้ำนมแม่อย่างเต็มที่ลดโอกาสที่จะเกิดท่อน้ำนมอุดตัน และช่วยลดปัญหาหัวนมแตก และ ดูดสุดท้าย ดูดเกลี้ยงเต้า นอกจากดูดถูกวิธีแล้ว การให้ลูกกินนมแม่แต่ละครั้งต้องนานพอ เพื่อให้ลูกดูดนมได้จนเกลี้ยงเต้า เต้านมจะได้ผลิตน้ำนมใหม่อย่างต่อเนื่อง ป้องกันปัญหาการมีน้ำนมน้อยลง และที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งคือน้ำนมก้นเต้าหรือนมส่วนหลังมีไขมันสำคัญที่จะไปเสริมพัฒนาการทางสมองของลูก
- ผลการดำเนินงาน/ประโยชน์ที่ได้รับ
ผลจากการใช้นวัตกรรมซูดาดอ หญิงหลังคลอดจำนวน 6 ราย ให้นมบุตรได้ถูกวิธีทั้ง 6 ราย น้ำหนักลูกเพิ่มขึ้นตามเกณฑ์ผลการประเมินความพึงพอใจภาพรวมของหญิงหลังคลอด จำนวน 6 ราย มีความพึงพอใจมากที่สุดร้อยละร้อย
ปัจจัยความสำเร็จ
- การขับเคลื่อนงานเชิงรุกของสมาชิกชมรม อสม. สาระแน
- การบูรณาการของหน่วยงานและภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้องทุกภาคส่วน
โอกาสพัฒนา
- ขยายการดำเนินงานในกลุ่มหญิงตั้งครรภ์ไตรมาสที่ 3 จากเดิมดำเนินการ 1 ครั้งในกลุ่มหญิงหลังคลอด การดำเนินการครั้งที่ 1 เพื่อเตรียมความพร้อมให้แก่หญิงตั้งครรภ์ให้สามารถเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้อย่างถูกวิธีทันทีหลังคลอด และครั้งที่ 2 เพื่อติดตามประเมินผลการใช้นวัตกรรมและประเมินความพึงพอใจ
- เผยแพร่องค์ความรู้และการใช้นวัตกรรมให้แก่ตำบลใกล้เคียง
