กองสนับสนุนสุขภาพภาคประชาชน กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ
น้องดวงพรคนเก่งมีรางวัลการันตีด้วย ได้แก่รางวัลแม่ตัวอย่าง โรงเรียนบ้านรักษ์อิสลาม บ้านคลองขุด ตำบลปากบาง อำเภอเทพา ปี 2561 และรางวัลชนะเลิศ รองชนะเลิศนักสื่อสาร ระดับจังหวัดใน ปี 2558,2559 อสม.ดีเด่นสาขาสุขภาพจิตชุมชน ระดับจังหวัด ปี 2563
บริบทการทำงานภายใต้สถานการณ์ความไม่สงบที่ไม่ง่าย
ในพื้นที่อำเภอเทพาแห่งนี้มีสถานการณ์ความไม่สงบ ตั้งแต่ ปี 2558 เรื่อยมา มีผู้ได้รับ บาดเจ็บ เสียชีวิต จากเหตุการณ์กราดยิงที่ หมู่ที่ 8 บ้านหนองสาหร่าย ตำบลท่าม่วง วางระเบิด เส้นทาง หมู่ที่ 7 บ้านควนตีหมุน ตำบลปากบาง มีเหตุระเบิด หมู่ที่ 5 บ้านตาแปด ยิงด่านตรวจ หมู่ที่ 7 บ้านควนตีหมุน และวางระเบิดสถานีรถไฟ แต่ได้รับการกู้ได้สำเร็จก่อนความเสียหาย ใหญ่หลวงจะบังเกิด อย่างไรก็ตาม เมื่อมีความไม่สงบแต่ละครั้ง งประชาชนจะมีความวิตกกังวล มีความเครียดอันจะก่อให้เกิดโรคตามมา อีกทั้งการไม่ออกมาเข้าร่วมกิจกรรมต่างๆ แม้แต่การ รวมกลุ่มออกกำลังกาย การปฏิบัติตนเกี่ยวกับพฤติกรรมสุขภาพเบื้องต้น ภาครัฐเองก็มีความหวาดระแวงในสถานการณ์ที่ไม่แน่นอน ทำให้การทำงานเชิงรุกของ ทีมงานเจ้าหน้าที่สาธารณสุขชะงักไปเป็นช่วงๆ ระบบการเยี่ยมบ้าน ขับเคลื่อนนโยบาย สาธารณสุข ตลอดจนการปฏิบัติงานส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในชุมชน การติดตาม เยี่ยมประเมินดูแลสุขภาพผู้ป่วย ของกลุ่มงานเวชกรรมชุมชน โรงพยาบาลเทพา และ รพ.สต. ส่วนใหญ่จะตั้ง รับในสถานพยาบาล เพราะไม่มั่นใจในความปลอดภัย หากสถานการณ์ยืดเยื้อ จะส่งผลให้เกิดปัญหาระยะยาว อาจมีโรคระบาด หรือโรคไม่ติดต่อเรื้อรังที่ขาดการดูแล ต่อเนื่องได้ และยังจะเกิดปัญหาใหม่ขึ้นมา คือกลุ่มผู้ได้รับผลกระทบจากความไม่สงบโดยตรง และครอบครัวจะมีปัญหาสุขภาพกาย สุขภาพจิต ตลอดจนเรื่องเศรษฐกิจและสังคมอีกด้วย และ ต้องมีภาระการซ่อมสุขภาพในอนาคตเพิ่ม ขึ้น
อสม.ผู้นำ สตรี นักสื่อสารที่รอบรู้สุขภาพและบริบทชุมชน
ทุกครั้งเมื่อมีสถานการณ์ความไม่สงบ น้องดวงพร จะร่วมทีมภาคี 12 ฝ่าย ลงพื้นที่โดย ไม่รีรอเพื่อให้การเยียวยา โดยตนเองจะเป็นแกนนำ ประสานเครือข่าย เพราะเป็นผู้ที่รู้พื้นที่ รู้จักคน รู้จักทีมกว่าใครๆทั้ง หมด ซึ่งในที่นี้ แกนนำหลักๆ ก็มี ทีม อสม. รพ.สต. อบต. กำนันผู้ใหญ่บ้าน แกนนำหมู่บ้าน ผู้นำศาสนา และหน่วยงานในพื้นที่
น้องดวงพร จะให้การช่วยเหลือเบื้องต้นเต็มความสามารถทันที พร้อมทั้งการสื่อสาร สถานการณ์ ขอความช่วยเหลือเยียวยาร่างกาย จิตใจ เศรษฐกิจ การเงิน การส่งเสริมอาชีพ จัดหาสวัสดิการ เริ่มจากการติดต่อประสานทีมงานและเครือข่าย ลงเยี่ยมบ้าน ติดตามเฝ้าระวัง ความเครียด หากผิดปกติจะส่งต่อ รพ.สต.และคลินิคฟ้าใส โรงพยาบาลเทพา ที่สำคัญคือติดตาม เยี่ยมให้กำลังใจอย่างต่อเนื่อง สม่ำ เสมอ ระยะยาว ส่วนด้านเศรษฐกิจ น้องดวงพร จะเป็นตัวแทน มอบเงินช่วยเหลือของเครือข่าย อสม. และเงินส่วนตัวเป็นประจำ รวมทั้งของยังชีพหรือของ ที่ระลึกจาก รพ.สต. อีกด้วย ส่วนของการสนับสนุนอาชีพ หรือความเป็นอยู่ก็จะเน้นให้ผู้ได้รับ ผลกระทบดำรงชีพตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง ตลอดจนช่วยเหลือประสานอำนวย ความสะดวกให้ได้รับสวัสดิการจากภาครัฐอย่างเต็มที่ การป้องกันและแก้ไขปัญหาสุขภาพจิต น้องดวงพร ใช้หลัก 3 ส (3L) คือ ส1 สอดส่อง (LOOK) ค้นหาคนในชุมชนที่ต้องได้รับการดูแลทางสุขภาพจิต ส2 ใส่ใจรับฟัง (LISTEN) ส3 ส่งต่อ เชื่อมโยง (LINK) ประสานช่วยเหลือตามความจำเป็นพื้นฐาน น้องดวงพร เป็นนักสื่อสารที่ยอดเยี่ยม สามารถใช้ช่องทางสื่อได้หลากหลาย ทั้งหอกระจาย ข่าว เสียงตามสาย การจัดการเรียนรู้โดยใช้สื่อบุคคล รวมทั้งทางดิจิทัล เป็นแกนนำจัดกิจกรรม สุขภาพ และแก้ปัญหาสาธารณสุขของชุมชนโดยสร้างศรัทธาเพื่อนบ้าน เข้าร่วมกิจกรรม แก้ปัญหาสาธารณสุข ริเริ่มมาตรการส่งเสริมความอบอุ่นในครอบครัว นำคำสอนศาสนา ภูมิปัญญาท้องถิ่น และความเป็นเครือญาติมาใช้อย่างลงตัว น้องดวงพร ใช้แนวคิดที่ว่า เป็นผู้นำต้องทำก่อน ตัวอย่างที่ดีมีค่ากว่าคำสอน ได้ใช้พื้นที่ ของตนเองทดลอง สาธิต ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง จนได้รับความศรัทธา และไว้วางใจ จนได้ร่วมสร้างผลงานสำคัญ คือเครือข่ายสุขภาพจิตในชุมชนบ้านคลองขุด ซึ่งเป็นงานที่มี การใช้การมีส่วนร่วมสูงมากจาก อสม. อบต. ผู้นำศาสนา ผู้นำชุมชน ผู้นำ ตามธรรมชาติ ปราชญ์ ชาวบ้าน กลุ่มแม่บ้าน ชมรมผู้สูงอายุ รพ.สต.ตาแปด และยังมีภาคส่วนจากภายนอกพื้นที่ ได้แก่ กอ.รมน. โรงพยาบาลจิตเวช โรงพยาบาลเทพา
กิจกรรมสำคัญของเครือข่ายสุขภาพจิตในชุมชนบ้านคลองขุด คือการจัดตั้งศูนย์ ให้คำปรึกษาบ้านคลองขุด ศูนย์เพื่อนใจวัยรุ่นในโรงเรียน ทำให้สามารถป้องกันภาวะสุขภาพจิต ในกลุ่มเสี่ยง เด็กติดเกมส์ เครียดจากการทำงาน เครียดจากโรคเรื้อรัง ลูกวัยรุ่น กลุ่มผู้สูงอายุ ผู้พิการ ผู้ด้อยโอกาส หญิงหลังคลอด หญิงหม้าย ผู้ป่วยยาเสพติด ผู้เสี่ยงโรคติดเชื้อ COVID-19 ได้อย่างดี ซึ่งการรณรงค์คัดกรองภาวะสุขภาพจิต พบผู้เสี่ยง 20 คน ในที่นี้เป็นผู้ป่วย 4 คน และสามารถดูแลตามระบบได้ทุกราย และยังมีการสร้างและใช้มาตรการชุมชนครอบครัว อบอุ่น ในเรื่องการสร้างรอยยิ้มในชุมชน การรับประทานอาหารด้วยกัน การละหมาดพร้อมกัน ออกกำลังกายร่วมกัน นอกจากนี้ยังมีระบบการให้คำปรึกษาและนัดหมายผ่านกลุ่มไลน์ เครือข่ายสุขภาพจิตทีมงานได้ดูแล เยี่ยมหญิงหม้ายจากสถานการณ์ความไม่สงบ 46 คน ประสานภาคี ให้การช่วยเหลือ 40 คน (ร้อยละ 86.95) ส่งเสริมอาชีพ 38 คน (ร้อยละ 82.60) หาตลาด ผลิตภัณฑ์ชุมชนให้ได้ 7 ร้าน รายได้ขั้นต่ำ 1,500 บาท/คน/เดือน
นวัตกรรมเกิดจากการถักทอ นวัตกรรมซึ่งมาจากความเป็นนักสื่อสาร ความรอบรู้ด้านสุขภาพของน้องดวงพร มีการ นำเนื้อหาของบทเพลง ดีเกฮูลู และเพลงฉ่อย มาสื่อสารความรู้ด้านสุขภาพ เพื่อดูแลปรับเปลี่ยน พฤติกรรมสุขภาพ ป้องกันโรค ให้กับประชาชน เพราะการละเล่น ทำให้การสื่อสารความรู้ ได้รับความสนใจ ไม่น่าเบื่อ แต่มีสาระที่แทรกอยู่ ได้แก่เรื่อง 3 อ 2 ส. มาตรการกำจัดไข้เลือดออก การดูแลตนเอง ครอบครัวและเพื่อนบ้านด้านสุขภาพกาย สุขภาพจิต วิธีการพัฒนาเนื้อหาเพลงเพื่อสื่อสารสุขภาพให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตชุมชน หรือปัญหา ชุมชน โดยทุกๆครั้งหลังจากได้รับความรู้จากการอบรมในทุกๆเรื่อง น้องดวงพร จะนำความ รู้ไปเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ให้คนในชุมชนเป็นประจำ โดยการพูดคุยรายบุคคล รายกลุ่ม แจกเอกสารแผ่นพับ ให้ความรู้ทางหอกระจายข่าว และการรณรงค์ต่างๆ และศึกษาด้วยตนเอง ทางออนไลน์ เนื้อหาที่ได้รับการอบรม และประสบการณ์การทำงาน หรือประสบการณ์การชม และฟังเพลงของตน โดยมีเจ้าหน้าที่ รพ.สต.เป็นพี่เลี้ยงดูแลตรวจสอบเนื้อหา ผู้แสดง ดีเกฮูลู และเพลงฉ่อย มีความหลากหลาย ได้แก่ อสม. ผู้นำชุมชน ปราชญ์ชาวบ้านแกนนำ เยาวชน ทั้งพี่น้องไทยพุทธและมุสลิม ดีเกฮูลูมีเรื่อง 3 อ 2 ส ไข้เลือดออก ความดันโลหิตสูง เบาหวาน ยาเสพติด ฉ่อยมีเรื่อง 3 อ 2 ส ไข้เลือดออก วัคซีน แม่และเด็ก
เพลงฉ่อยนั้น เป็นการละเล่นที่ได้รับความนิยม ควบคู่กับเพลงบอก ของอำเภอเทพา มาก่อนแล้ว ฉ่อยเป็นวัฒนธรรมประจำภาคกลางที่มีตัวอย่างบทเพลงในสื่อต่างๆ มาก สามารถ หาข้อมูล มาปรับแต่งได้ง่าย และยังเป็นการเข้าถึงกลุ่มไทยพุทธที่รู้สึกคุ้นเคยทำนองกว่า ดีเกฮูลู ซึ่งเป็นวัฒนธรรมมลายู แต่ถ้าเวทีใดมีการละเล่นทั้ง 2 ควบคู่กันจะบ่งบอกถึงดอกไม้ หลากสีที่สวยงามที่สุด ส่วนดีเกฮูลูสร้างสรรค์การถ่ายทอดความรู้ด้านสาธารณสุขแบบ ภาษา ถิ่น ที่ผู้ฟังเข้าใจง่ายและสามารถนำความรู้ที่ได้ไปใช้ในชีวิตประจำวัน อันจะเกิดความไว้วางใจ กันในชุมชน 2 วัฒนธรรม มีความเป็นหนึ่งเดียวของคนในชุมชน จึงเกิด ดีเกฮูลู สร้างสรรค์ สุขภาพ และ“ฉ่อยสร้างกระแสส่งเสริมสุขภาพ” เพื่อใช้ความรื่นเริงในการสร้างกระแส ส่งเสริมสุขภาพจิตในชุมชน โดยทีมงานได้จัดแสดง ในที่ประชุมประชาคมบ้านคลองขุด และ เวทีระดับตำบล 8 ครั้ง แสดงในวันสุขภาพจิตโลก อบต.ปากบาง เมื่อวันที่ 10 ตุลาคม 2563 การประเมินนวัตกรรม พบว่าผู้รับบริการ มีความพึงพอใจต่อนวัตกรรม ร้อยละ 95 และ มีความรู้เพิ่ม ขึ้นเฉลี่ย ร้อยละ 82 อีกด้วย จากนั้นได้มีการขยายเครือข่ายสุขภาพจิต ไปยังหมู่ที่ 5 บ้านตาแปด และหมู่ที่ 7 บ้าน ควนติหมุน โดยการนำของ ประธานเครือข่ายสุขภาพจิตในชุมชนบ้านคลองขุด นายหลี สาเม๊าะ อดีตกำนันตำบลคลองขุด ความสำเร็จนี้ เกิดขึ้นได้เพราะภาวะผู้นำของน้องดวงพร ความเป็นคนใฝ่เรียนรู้ เป็นนักสื่อสาร ยอดเยี่ยม ผนวกกับความคิดสร้างสรรค์ มีศิลปในการครองใจคน และใช้รั้วชุมชนเป็นเกราะ กันภัย
