ประเภทนวัตกรรม (จำแนกตามเป้าหมาย)นวัตกรรมกระบวนการ (process innovation)
สาขาที่ประกวด สาขาทันตสุขภาพ
จังหวัด สุราษฎร์ธานี
ชื่อ นางสาวกรกรนก คมสัน
ที่มาและความสำคัญของการสร้างนวัตกรรม
ปัญหาด้านทันตสุขภาพเป็นปัญหาที่พบได้ทุกกลุ่มวัย อย่างเช่นมารดาของอสม.กรกรนก คมสัน ที่มีอาการปวดฟัน เหงือกบวม แดง อักเสบ เคี้ยวข้าวไม่ได้ ทำให้มีอาการซูบผอม จึงต้องการที่จะถอนฟันเพื่อใส่ฟันปลอมทดแทน อสม.กรกรนก จึงพามารดาไปพบทันตบุคลากรในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล โดยทันตบุคลากรได้ให้คำแนะนำ รักษา และส่งต่อ ไปยังโรงพยาบาลพระแสงเพื่อทำการใส่ฟันปลอมและโรงพยาบาลพระแสงได้ส่งต่อเพื่อขอรับพระราชทานฟันฝังรากฟันเทียมที่โรงพยาบาลสุราษฎร์ธานีหลังจากได้ใส่ฟันปลอม มารดาของอสม.กรกรนก มีสุขภาพร่างกายที่แข็งแรงขึ้น เนื่องจากสามารถเคี้ยวอาหารละเอียด และรับประทานอาหารได้
เหตุการณ์ดังกล่าว เกิดขึ้นภายในครอบครัวของอสม.กรกรนก ทำให้อสม.กรกรนกได้ตระหนักว่า การมีสุขภาพช่องปากที่ดีเป็นสิ่งสำคัญสำหรับทุกคน และเริ่มสังเกตพฤติกรรมของคนรอบข้าง พบว่า บางคนยังไม่เข้าใจว่าทำไมต้องดูแลสุขภาพช่องปาก กลัวการทำฟัน กลัวการเจ็บปวด และยังมีความเชื่อที่ผิด เลยทำให้ไม่ใส่ใจต่อสุขภาพช่องปากของตนเอง อสม.กรกรนกจึงมีความตั้งใจในการทำให้ประชาชนในทุกครอบครัวในหมู่บ้านสินเจริญมีสุขภาพช่องปากที่ดีเพื่อที่จะได้มีสุขภาพร่างกายแข็งแรง
นวัตกรรมครอบครัวฟันดีสู่หมู่บ้านฟันดีวิถีสินเจริญ จึงเป็นนวัตกรรมกระบวนการที่สอดแทรกนวัตกรรมย่อยตามแต่ละงานที่มุ่งให้ประชาชนมีสุขภาพช่องปากที่ดีตั้งแต่ครอบครัว เริ่มตั้งแต่การใช้สมุดบันทึกครอบครัวฟันดี เป็นเครื่องมือสำหรับอสม. ในการตรวจสภาวะช่องปากของแต่ละครอบครัว พัฒนาผงแปรงฟันที่แก้ปัญหาการแปรงฟันให้กับหญิงตั้งครรภ์ การเพิ่มข้อตกลง ที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพช่องปากเข้าไปในกติกาของหมู่บ้าน โรงเรียน รวมถึงการคืนความอร่อยสู่ผู้สูงวัย ด้วยการให้ได้ใส่ฟันปลอมฟรี ความมุ่งหวังจากการดำเนินงาน นวัตกรรมทันตสุขภาพครอบครัวฟันดีสู่หมู่บ้านฟันดีวิถีสินเจริญ คือ ประชาชนที่มีปัญหาสุขภาพช่องปากจะได้รับการแก้ไขปัญหาตามความเหมาะสม และเกิดความตระหนักเกี่ยวกับปัญหาสุขภาพช่องปากของตัวเอง เพื่อให้ทุกคนในแต่ละครอบครัวมีสุขภาพฟันที่ดีจากการมีนวัตกรรม
วัตถุประสงค์
เพื่อให้ประชาชนในหมู่บ้านสินเจริญทุกครอบครัวมีสุขภาพช่องปากที่ดีขึ้น
ขั้นตอนการดำเนินงาน
การค้นหาปัญหา เป็นขั้นตอนแรกในการดำเนินงาน “ครอบครัวฟันดี สู่หมู่บ้านฟันดีวิถีสินเจริญ” โดย อสม.กรกรนกร่วมกับทีมอสม.สุขภาพช่องปาก และเครือข่ายทันตสุขภาพในพื้นที่ จัดทำสมุดบันทึกครอบครัวฟันดีซึ่งเป็นสมุดบันทึกสำหรับอสม.เพื่อใช้ในการลงไปค้นหาแบบปัญหาเจาะลึก โดย อสม.กรกรนก ร่วมกับทีมอสม. สุขภาพช่องปากและเครือข่ายทันตสุขภาพได้พัฒนาเครื่องมือขึ้น จากการค้นหาปัญหา พบว่า ประชาชนส่วนใหญ่ยังไม่ เคยใช้บริการทันตกรรม มีการดูแลสุขภาพช่องปากที่ไม่ถูกต้อง มีฟันผุ และเหงือกอักเสบ
จากปัญหาที่ค้นพบได้คืนข้อมูลสู่ชุมชน ผ่านช่องทางเวทีประชุมประจำเดือนของหมู่บ้าน วันประชุมผู้ปกครองทั้งที่โรงเรียน และศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก เมื่อชุมชนได้รับทราบปัญหาแล้ว อสม.กนกจึงได้นำเอาปัญหาทั้งหมดนี้เข้าที่ประชุมคณะกรรมการหมู่บ้าน เพื่อวางแผนแก้ปัญหา โดยเริ่มจากการสร้างทีม ได้แก่ ทีมอสม.เชี่ยวชาญทันตสุขภาพ ทีมเยาวชนรักษ์ฟัน ทีมผู้นำใส่ใจ ทีมเสียงตามสายเยาวชน ทีมเครือข่ายทันตะ และแกนนำนักเรียน
อสม.กรกรนก เริ่มต้นจากการสร้างความรอบรู้ให้กับชาวบ้านในชุมชน โดยผ่านช่องทางต่าง ๆ เช่น เสียงตามสายในหมู่บ้าน ในทุก ๆ เช้าเวลา 06.00 น. – 06.30 น. โดยทีมอสม.ฯ และทีมเสียงตามสายเยาวชนในหมู่บ้าน สลับกันมาให้ความรู้ทันตสุขศึกษา นอกจากนี้ยังมีการให้ความรู้ในวันประชุมประจำเดือนทุก ๆ เดือน มากไปกว่านั้น การเห็นความสำคัญของผู้นำในหมู่บ้านและภาคีเครือข่ายทำให้ หมู่บ้านได้มีการเพิ่มข้อตกลง ที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพช่องปากเข้าไปในกติกาของหมู่บ้าน และMOU การจัดสิ่งแวดล้อมในการจำหน่ายอาหารและเครื่องดื่มที่ก่อให้เกิดโรคฟันผุ ระหว่าง รพ.สต. พระราชประสงค์ 1 และร้านค้าในหมู่บ้านฯ
สุดท้าย อสม. กรกนก ตั้งใจดูแลทุกกลุ่มวัย ทุกกลุ่มเป้าหมาย ตั้งแต่กลุ่มเด็กปฐมวัยในศพด. ได้หารือและขอความร่วมมือกับครู และผู้ปกครองให้งดขวดนม และดื่มนมรสจืดจากกล่อง สร้างแหล่งอาหารกลางวันในศพด. เช่น การปลูกผักกินเอง เด็กประถมศึกษาในโรงเรียนได้พัฒนาสีย้อมฟันจากลูกมังเครน นำมาเป็นสีย้อมฟันแทน Ezy Gel ให้กับเด็กนักเรียนในการทดสอบความสะอาดจากการแปรงฟันและเป็นเครื่องมือของแกนนำเยาวชนรักษ์ฟัน เนื่องจากต้องการลดค่าใช้จ่ายในการซื้อสีย้อมฟัน กลุ่มหญิงตั้งครรภ์มีปัญหาเรื่องการพะอืดพะอมที่จะแปรงฟันในช่วงแพ้ท้อง อสม.กรกรนก ร่วมกับทีมแพทย์แผนไทยในพื้นที่ ได้พัฒนาผงแปรงฟันเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการแปรงฟันให้กับหญิงตั้งครรภ์ให้สามารถแปรงฟันได้เป็นผงแปรงฟันที่ละเอียด ไม่ทำร้ายผิวฟัน สำหรับหญิงหลังคลอด ได้จัดทำปลอกนิ้วพิชิตฟันผุ โดยใช้ผ้าดิบมาเย็บเป็นปลอกสวมนิ้ว และสอนการใช้เพื่อที่จะทำความสะอาดช่องปากของทารกให้กับแม่ สำหรับผู้สูงอายุ อสม. กรกนกได้เป็นสื่อกลางประสานงานในโครงการ คืนความอร่อยให้กับผู้สูงวัย ด้วยการได้ใส่ฟันปลอมฟรีเป็นฟันเทียมพระราชทาน ณ โรงพยาบาลพระแสง นอกจากนี้ อสม.กรกนกยังส่งเสริมการเข้าถึงบริการด้านทันตสุขภาพในชุมชน และสร้างการเข้าถึงบริการด้านทันตสาธารณสุขของประชาชนในหมู่บ้าน โดยการใช้Teledent (วิดีโอคอลกับทันตบุคลากรตอนลงเยี่ยมบ้าน) และร่วมมือกับเจ้าหน้าที่ของโรงพยาบาลพระแสง ต่อยอดพัฒนาระบบเพื่อให้มีการแจ้งเตือนนัดหมายทันตกรรมในไลน์กลุ่มอัตโนมัติโดยใช้โปรแกรมไลน์ Alert ในการเชื่อมต่อข้อมูลการนัดในโปรแกรม JHCIS ได้สำเร็จ ทำให้สามารถติดตามให้ประชาชนมารักษาทางทันตกรรมได้จากที่กล่าวมา เป็นการดำเนินงานของอสม.กรกรนกที่ให้ทุกครอบครัวมีสุขภาพ
ผลการดำเนินงาน/ประโยชน์ที่ได้รับ
จากการดำเนินงาน ทันตสุขภาพครอบครัวฟันดีสู่หมู่บ้านฟันดีวิถีสินเจริญ เริ่มด้วยการค้นหาปัญหา ด้วยสมุดบันทึกครอบครัวฟันดี อสม. ดูแลสุขภาพช่องปากได้ทำการบันทึกข้อมูลทันตสุขภาพในแต่ละครัวเรือนที่รับผิดชอบ ซึ่งสำรวจทั้งหมดจำนวน 244 ครัวเรือน และได้ส่งข้อมูลและประสานงานส่งต่อการรักษากับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหมู่บ้านป่าไม้พระราชประสงค์ 1 เพื่อให้ประชาชนรับบริการทันตกรรม โดยในปี 2566 ประชาชนที่มีปัญหาสุขภาพช่องปากได้รับการส่งต่อ นัดหมาย ร้อยละ 100 โดยการประเมินความพึงพอใจของประชาชนในพื้นที่ของการใช้นวัตกรรม สมุดบันทึกครอบครัวฟันดี พบว่า ประชาชนมีความพึงพอใจอยู่ในระดับมากที่สุด โดยประชาชนได้รับทั้งการตรวจประเมิน คำแนะนำ และขั้นตอนการส่งต่ออย่างรวดเร็ว
จากการสร้างความรอบรู้สู่ชุมชน โดยใช้แบบสัมภาษณ์ ในปี 2566 พบว่า ประชาชนทุกกลุ่มวัยมีความรู้ และทัศนคติด้านการดูแลสุขภาพช่องปาก ร้อยละ 100 และประชาชนมีการดูแลสุขภาพช่องปากตนเองและบุตรหลานอย่างถูกต้อง ร้อยละ 72.08 นอกจากนี้ ในปี 2566 กลุ่มเด็ก 0-2 ปี มีฟันผุเป็น 0 (จากฟันผุร้อยละ 5 ในปี 2565) เด็ก 3-5 ปีมีการแปรงฟันหลังอาหาร ผู้สูงอายุได้ใส่ฟันปลอมครบทุกคน จำนวน 16 คน คิดเป็น ร้อยละ 100 และจากการดำเนินงานในแต่ละกลุ่มวัย ทำให้คนในหมู่บ้านเริ่มจะมีสุขภาพช่องปากที่ดี ร่างกายแข็งแรงขึ้น และเข้าถึงการบริการทันตกรรม โดยได้รับรางวัลชนะเลิศการดำเนินงานด้านทันตสุขภาพอำเภอพระแสง 4 ปี ซ้อน
ด้านครอบครัวในหมู่บ้าน ทุกครอบครัวเป็นครอบครัวสุขภาพช่องปากดี
ปัจจัยความสำเร็จ
- มีทีมและเครือข่ายขับเคลื่อนงานทันตสุขภาพในหมู่บ้าน
- มีศูนย์การเรียนรู้ครอบครัวฟันดีสู่หมู่บ้านต้นแบบฟันดีจังหวัดสุราษฎร์ธานี
- มีการนำเทคโนโลยีมาประยุกต์การดำเนินงาน
โอกาสพัฒนา
- รักษามาตรฐานหมู่บ้านและตำบลต้นแบบหมู่บ้านฟันดี จังหวัดสุราษฎร์ธานี
- พัฒนานวัตกรรมให้ทันสมัย และต่อยอดให้เป็นผลิตภัณฑ์โอท็อปของชุมชน
- ขยายผลและเครือข่ายการดำเนินงานหมู่บ้าน/ชุมชนต้นแบบหมู่บ้านฟันดีให้ครอบคลุมทั้งอำเภอและพื้นที่ จังหวัดสุราษฎร์ธานี
