ชื่อนวัตกรรม กระบวนการประเมินความเสียหายครอบครัวของอสม. จากเหตุการณ์พลุระเบิดในตลาดมูโนะ
ประเภทนวัตกรรม (จำแนกตามเป้าหมาย) นวัตกรรมกระบวนการ (process innovation)
สาขาที่ประกวด การจัดการสุขภาพชุมชนในพื้นที่พิเศษชายแดนใต้
จังหวัด นราธิวาส
อสม.ดีเด่นระดับ ชาติ
ชื่อ นายถาวร ชุ่มมงคล
ที่มาและความสำคัญของการสร้างนวัตกรรม
จากสถานการณ์โกดังเก็บพลุดอกไม้ไฟระเบิด ในพื้นที่ตลาดมูโนะ ต.มูโนะ อ.สุไหงโก-ลก จ.นราธิวาส เมื่อ
วันที่ 29 ก.ค. 2566 ที่ผ่านมา แรงระเบิดทำให้พื้นที่ชุมชนโดยรอบกว่า 500 เมตร เสียหายอย่างหนัก ทั้งบ้านเรือน
ร้านค้าประชาชนกว่า 200 หลัง มีผู้บาดเจ็บกว่า 100 คน และมีผู้เสียชีวิต 12 คน นับเป็นโศกนาฏกกรรมที่
นอกจากจะสร้างความสะเทือนใจให้กับคนในพื้นที่แล้ว ยังสร้างความสะเทือนใจให้กับคนไทยทั้งประเทศด้วย จากการ
สำรวจ พบว่า กลุ่มผู้เสียหายจากเหตุการณ์ดังกล่าว มีครอบครัวของพี่น้อง อสม.ตำบลมูโนะ ได้รับความเสียหาย
จำนวน 27 หลังคาเรือน อสม.ถาวร ชุ่มมงคล และ อสม.อำเภอสุไหงโกลก จึงมีแนวคิดดูแลเยียวยา ครอบครัวของ
อสม ทั้งทางด้านสุขภาพ และด้านทรัพย์สินที่ได้รับความเสียหายจากเหตุการณ์ดังกล่าว อสม.ถาวร ชุ่มมงคล จึงเสนอ
แนวคิดกระบวนการประเมินความสียหายของครอบครัว อสม. เพื่อใช้เป็นแนวทางในการพิจารณาเยียวยาและเป็น
สื่อกลางในการประสานงานจากหน่วยงานต่าง ๆ เข้ามาช่วยเหลือเพิ่มเติม

วัตถุประสงค์
4.1 เพื่อประเมินและจัดกลุ่มความเสียหายทางสุขภาพจิต และทางทรัพย์สินของครอบครัว อสม.
4.2 เพื่อใช้เป็นข้อมูลในการประสานงานขอความช่วยเหลือจากหน่วยงานต่าง ๆ
4.3 เพื่อให้การช่วยเหลือและเยียวยาจิตใจอสม. และครอบครัว อสม.
ขั้นตอนการดำเนินงาน
กระบวนการประเมินใช้หลัก 3 ป 1 ย
กระบวนการที่ 1 ประชุม (Meeting)
จัดตั้งทีมงานประเมินความเสียหายจากเหตุการณ์พลุระเบิดในตลาดมูโนะ โดยในทีมประกอบด้วย อสม.ใน
พื้นที่อ าเภอสุไหงโกลก และประชาชนที่สนใจ ประชุมทีมงานเพื่อชี้แจงหลักเกณฑ์ในการประเมินฯ และการแบ่งระดับ
ความเสียหาย อสม.ถาวร ชุ่มมงคล ได้คิดกระบวนการและเกณฑ์ในการประเมิน การแบ่งระดับความความเสียหาย ดังนี้
เกณฑ์การประเมินและระดับความเสียหายด้านทรัพย์สิน
1) รุนแรง คือ บ้านและทรัพย์สินเสียหายทั้งหมด ไม่สามารถอยู่อาศัยได้ ต้องออกไปอาศัยที่พักชั่วคราวที่รัฐ
จัดให้หรือบ้านญาติหรืออื่น ๆ
2) ปานกลาง คือ บ้านและทรัพย์สินเสียหายบางส่วน ต้องได้รับการประเมินและซ่อมแซมจากช่างผู้เชี่ยวชาญ
จึงจะสามารถเข้าไปพักอาศัยได้
3) เล็กน้อย คือ บ้านและทรัพย์สินเสียหายบางส่วน สามารถเปลี่ยนหรือแซ่มแซมเพียงเล็กน้อยจึงจะ
สามารถเข้าไปอยู่ได้

เกณฑ์ในการประเมินด้านสุขภาพจิต ใช้แบบประเมิน 2Q 9Q 8Q ของกรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข
สุ่มประเมินบุคคลในครอบครัว ครอบครัวละ 1 คน
กระบวนการที่ 2 ประเมิน (Assessment)
รูปแบบในการประเมิน : ลงพื้นที่ประเมินความเสียหายจากสภาพความเป็นจริงของอาคารบ้านเรือน และ
สอบถามบุคคลในครอบครัว
แบ่งทีมประเมินเป็น 3 กลุ่ม รับผิดชอบในการประเมินกลุ่มละ 9 หลังคาเรือน รวมเป็น 27 หลังคาเรือน โดย
ลงไปประเมินผลกระทบด้านสุขภาพพร้อมกับด้านทรัพย์สินภายในคราวเดียวกันโดยเร็วที่สุด และประชุมสรุปผลการ
ประเมิน
กระบวนการที่ 3 ประสาน (Coordinating)
น าข้อมมูลที่ได้จากการประเมินเพื่อใช้ในการประสานหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อเข้ามาช่วยเหลือ ดังนี้
1) ประสานหน่วยงานภาครัฐ เช่น รพ.สต. โรงพยาบาล เทศบาลในเขตอ าเภอสุไหงโกลก สสม.ยะลา
และศบส.12 สงขลา
2) ประสานหน่วยงานเอกชน เช่น ห้างร้านต่าง ๆ ในภายในอ าเภอสุไหงโกลก
3) ประสานภาคีเครือข่าย อสม เช่น เครือข่าย อสม.3 จังหวัดชายแดนใต้ เครือข่าย อสม.จังหวัดต่าง ๆ
กระบวนการที่ 4 เยียวยา (Amelioration)
เมื่อได้รับผลการประเมินเบื้องต้น และได้รับการบริจาคเงิน ถุงยังชีพ ข้าวของเครื่องใช้ ทีมงานได้ประชุมและ
ลงพื้นที่ในการเยียวยา พร้อมการติดตามอย่างต่อเนื่องโดยแบ่งทีมเยียวยา ดังนี้ 1) ทีมเยียวยาด้านทรัพย์สิน จะน าเงิน
และสิ่งของบริจาคมาแบ่งระดับตามความเหมาะสมตามมติในที่ประชุม และลงไปเยียวยาครอบครัว อสม. 2) ทีม
เยียวยาด้านสุขภาพ จะให้ความสำคัญในการประเมินคัดกรองสุขภาพจิตและเยียวยาให้กำลังใจ ทั้ง 27 ครอบครัว
ผลการดำเนินงาน/ประโยชน์ที่ได้รับ
จ านวนครัวเรือนของเพื่อน อสม. เสียหายจ านวน 27 ครัวเรือน ดังนี้
ผลการประเมินด้านทรัพย์สิน คือ รุนแรง จ านวน 2 ครัวเรือน ปานกลาง จ านวน 17 ครัวเรือน และเล็กน้อย
จำนวน 8 ครัวเรือน
6.1 ได้รับบริจาคเงิน จำนวน 278,257 บาท และน าเงินที่ได้รับไปช่วยเหลือกับครอบครัวที่ได้รับผลกระทบ
จ านวน 27 หลังคาเรือน
6.2 ได้รับบริจาคยาสามัญและเวชภัณฑ์ พร้อมถุงยังชีพ จากหน่วยงานต่าง ๆ พร้อมกับแจกจ่ายให้กับ
ครอบครัวที่ได้รับความเสียหายจ านวน 27 หลังคาเรือน
ผลการประเมินด้านสุขภาพจิต ดังนี้
ผลการคัดกรอง 2Q จ านวน 27 ราย ผลปกติ 18 ราย เสี่ยง 9 ราย โดย 9 รายทีมีภาวะเสี่ยง ได้รับการคัด
รอง 9Q ผลการคัดกรอง ไม่มีอาการเสี่ยงโรคซึมเศร้า 2 ราย มีอาการระดับน้อย 1 ราย ระดับปานกลาง 4 ราย
รุนแรง 2 ราย และ คัดกรอง 8Q จ านวน 7 ราย ผลคัดกรอง คะแนนต ากว่า 17 คะแนน ทุกคน
ปัจจัยความส าเร็จ
อสม.อำเภอสุไหงโกลกให้ความร่วมมือและพร้อมใจในกระบวนการประเมินความเสียหายจากเหตุการณ์พลุ
ระเบิดในตลาดมูโนะเป็นอย่างดี พร้อมช่วยประสานหน่วยงานต่าง ๆ ในการเข้ามาช่วยเหลือผู้ที่ได้รับความเสียหายทั้ง
ชีวิตและทรัพย์สินเงินทอง

โอกาสพัฒนา
พัฒนากระบวนการให้มีความตรงประเด็นและถูกต้องตามหลักวิชาการมากขึ้น ส่งเสริมสนับสนุนและเผยแพร่
กระบวนการประเมินความเสียหายจากเหตุการณ์พลุระเบิดในตลาดมูโนะ เพื่อเป็นแนวทางการจัดการปัญหาต่าง ๆ ที่
มีลักษณะคล้ายกันต่อไป ประเมินคัดกรองสุขภาพจิตตามแบบตามแบบคัดกรอง 2Q ในรายที่ได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์ฯ ทุกราย